در جستجوی حُلوانی، مؤلف «نزهة الناظر و تنبیه الخاطر» ‏

نویسنده

دانشیار گروه الهیات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.

چکیده

کتاب نزهة الناظر و تنبیه الخاطر از جمله‌ آثار روایی کهن شیعی است. عالمان شیعه از دیرباز، در عین توجه به ‏اثر، نسبت به مؤلف آن ابهام داشته‌اند. از نگاه بسیاری، شواهد حیات مؤلف تنها محدود به گزارش‌هایی بوده که ‏در میانه مطالب اثر وجود داشته است. حتی نام او نیز در نسخه‌های مختلف، به اشکال متنوع تصحیف شده و ‏بدین سان، امکان اعتماد به همان اندک داده‌ها درباره‌ وی از این عالمان سلب گردیده است.‏
این عالمان طیّ چند سده برای شناخت مؤلف و تحلیل آثار منتسب به او تلاش کرده، و در گذر زمان، به ‏موفقیت‌هایی نایل شده‌اند. ایشان بر پایه‌ شواهد مندرج در متن اثر و خارج از آن، فرضیاتی چند را آزموده، و ‏برای جستن شواهد جدید نیز کوشیده‌اند. ‏
در این مقاله تلاش می‌شود تا تحول شناخت‌های مختلف از مؤلف نزهة الناظر و اسباب و علل این تحول کاویده ‏شده و در نهایت با تحلیل اندک شواهد بازمانده، تصویر بهتری از حیات و اندیشه و جایگاه اجتماعی وی، و در ‏عین حال، درکی دقیق‌تر از یک مجموعه‌ روایی کهن شیعی و مؤلف آن حاصل گردد. بازشناسی این اثر و مؤلفش ‏از این حیث مهم است که راهی فراروی شناخت بهتر جریان‌های فرهنگی و فکری جامعه‌ شیعیان بغداد در ‏سده‌ پنجم هجری می‌گشاید.‏

کلیدواژه‌ها