مطالعات قرآن و حدیث
در جستجوی حُلوانی، مؤلف «نزهة الناظر و تنبیه الخاطر»
نویسنده
دانشیار گروه الهیات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.
چکیده
کتاب نزهة الناظر و تنبیه الخاطر از جمله آثار روایی کهن شیعی است. عالمان شیعه از دیرباز، در عین توجه به اثر، نسبت به مؤلف آن ابهام داشته‌اند. از نگاه بسیاری، شواهد حیات مؤلف تنها محدود به گزارش‌هایی بوده که در میانه مطالب اثر وجود داشته است. حتی نام او نیز در نسخه‌های مختلف، به اشکال متنوع تصحیف شده و بدین سان، امکان اعتماد به همان اندک داده‌ها درباره وی از این عالمان سلب گردیده است.
این عالمان طیّ چند سده برای شناخت مؤلف و تحلیل آثار منتسب به او تلاش کرده، و در گذر زمان، به موفقیت‌هایی نایل شده‌اند. ایشان بر پایه شواهد مندرج در متن اثر و خارج از آن، فرضیاتی چند را آزموده، و برای جستن شواهد جدید نیز کوشیده‌اند.
در این مقاله تلاش می‌شود تا تحول شناخت‌های مختلف از مؤلف نزهة الناظر و اسباب و علل این تحول کاویده شده و در نهایت با تحلیل اندک شواهد بازمانده، تصویر بهتری از حیات و اندیشه و جایگاه اجتماعی وی، و در عین حال، درکی دقیق‌تر از یک مجموعه روایی کهن شیعی و مؤلف آن حاصل گردد. بازشناسی این اثر و مؤلفش از این حیث مهم است که راهی فراروی شناخت بهتر جریان‌های فرهنگی و فکری جامعه شیعیان بغداد در سده پنجم هجری می‌گشاید.
کلیدواژه‌ها
)