مطالعات قرآن و حدیث
توسعه قلمرو کارآمدی فعل معصوم در استنباط: مبنا و پی آمد
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسنده
استادیار دانشگاه قرآن و حدیث
چکیده
بر پایه اندیشه شیعه، فعل معصوم یکی از منابع استنباط آموزههای دینی است که به دلیل عدم شناخت ابعاد کارآمدی آن و نیز گرایش حداکثری به سنت قولی، آن‌چنان‌که باید مورد توجه قرار نگرفته است. یکی از راههای توسعه قلمرو بهره‌گیری از سنت فعلی در استنباط، تبیین مبانی و پیش‌فرض‌هایی است که پذیرش آنها موجب افزایش کارکرد فعل معصوم در استنباط آموزههای دینی میگردد. پژوهش حاضر تلاش دارد تا به روش تحلیلی ـ اکتشافی یک باور بنیادین که بر پایه قلمرو فعل معصوم استوار گردیده است را تقریر، و پیآمد پذیرش آن را تبیین کند. نتیجه پژوهش حکایت از آن دارد که باور به دینی بودن همه افعال معصوم از مبانی مؤثر در توسعه استنباط از فعل معصوم است که پذیرش آن موجب توسعه قلمرو کارکرد فعل معصوم در آموزه‌هایی چون: اعتقادی، اقتصادی، تربیتی و نظامی میگردد.
کلیدواژه‌ها
قرآن کریم.
ابن ابیجمهور، محمد(1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم: دار سیدالشهدا.
ابن ادریس، محمد بن منصور(1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ابن بابویه، محمد بن علی(1403ق)، معانی الاخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ابن بابویه، محمد بن علی(1413ق)، کتاب من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ابن بابویه، محمد بن علی(1414ق)، إعتقادات الإمامیة، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
ابن بابویه، محمد بن علی(1376ش)، الامالی، تهران: کتابچی.
ابن بابویه، محمد بن علی(1385ش)، علل الشرایع، قم: داوری.
ابن بابویه، محمد بن علی(1398ش)، التوحید، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
ابن حبان، محمد(1408ق)، الصحیح، بیروت: مؤسسة الرساله.
ابن حجاج، مسلم(بی‌تا)، المسند الصحیح، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن حنبل، احمد بن محمد(1421ق)، المسند، بیروت: مؤسسه الرساله.
ابن شهر آشوب، محمد بن علی(1379ش)، مناقب آل ابیطالب، قم: علامه.
ابن فارس، احمد(1404ق)، معجم مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابوداود سجستانی، سلیمان بن اشعث(بی‌تا)، سنن ابیداود، بیروت، المکتبة العصریه.
اخوی، احمد(1380ش)، اقتصاد کلان، تهران: نشر بازرگانی.
اردستانی، فاطمه و عابدین مومنی(1393ش)، «سنّت فعلی پیامبر و جایگاه آن در استنباط حکم از دیدگاه فریقین»، مطالعات اسلامی فقه و اصول، ش97، صص75-95.
اسنوی، جمال الدین(1420ق)، نهایة السئول فی شرح منهاج الوصول، بیروت: دار الکتب العلمیه.
اعرافی، علیرضا و محمدکاظم مبلغ(1394ش)، «حکم فقهی استفاده از بازی در تربیت»، مطالعات فقه تربیتی، ش4، صص83-109.
برقی، احمد بن محمد(1371ش)، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه.
بزار، احمد بن عمرو(1988م)، مسند البزار، مدینه منوره: مکتبة العلوم و الحکم.
ترمذی، محمد بن عیسی(1998م)، سنن الترمذی، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
جناتی، محمد ابراهیم(1386ش)، «پیامبر و اجتهاد»، کاوشی نو در فقه اسلامی، ش54، صص3ـ35.
جوادی آملی، عبد الله(1392ش)، دین شناسی، قم: اسراء.
حاج، ابنامیر(1418ق)، التقریر و التحبیر فی علم الاصول، بیروت: دار الفکر.
حلی، حسن بن یوسف(1380ش)، تهذیب الوصول الی علم الأصول، لندن: مؤسسه الامام علی(ع).
حلی، حسن بن یوسف(1425ق)، نهایة الوصول الی علم الأصول، قم: موسسه الامام الصادق.
حسینی، سید رضا(1380ش)، «سیره اقتصادی امام علی ع»، دانشنامه امام علی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حسینی شیرازی، سید صادق (1427ق)، بیان الأصول، قم، دار الانصار.
حسینیان، حامد (1393)، «سیره پویا؛ چالش های فراروی عمل به سیره و راه برون رفت از آن»، مجموعه مقالات سبک زندگی اهل‌بیت(ع)، جلد1، ص94-116.
حکیم، سید محمد تقی(1418ق)، الاصول العامة فی الفقه المقارن، قم: مجمع جهانی اهل‌بیت.
حلی، حسین(1432ق)، اصول الفقه، قم: مکتبه الفقه و الاصول المختصه.
خزاز، علی بن محمد(1401ق)، کفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، قم: نشر بیدار.
دلیری، کاظم(1392ش)، «قواعدی از سبک بخشندگی اهل‌بیت»، کلیات و سبک زندگی فردی و عبادی اهل‌بیت، ج2، قم: مجمع جهانی اهل‌بیت.
رضایی اصفهانی، محمدعلی(1388ش)، «بررسی حدیث تابیر النخل» علوم حدیث، ش52، صص99-112.
زمخشری، محمود(1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
سبحانی، جعفر(1367ش)، تهذیب الاصول (تقریرات بحث امام خمینی)، قم: دار الفکر.
سبزواری، هادی(1417ق)، شرح المنظومة، تصحیح و تعلیق: حسن حسن زاده آملی، تهران: نشر ناب.
سید مرتضی، علی بن حسین(1410ق)، الشافی فی الإمامه، تهران: مؤسسه الصادق.
سید مرتضی، علی بن حسین(1376ش)، الذریعة إلى أصول الشریعة، تهران: دانشگاه تهران.
شحود، علی بن نایف(بی‌تا)، «السنة»، مفاهیم الإسلامیه، ش181.
شهید ثانی، زین الدین (1416ق)، تمهید القواعد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
صابری همدانی، احمد(1383ش)، الهدایة الی من له الولایه (تقریرات آیت الله گلپایگانی)، قم: دار القرآن الکریم.
طباطبایی، سید محمد حسین(1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
طباطبایی، سید محمد حسین(1387ش)، بررسی های اسلامی. قم: بوستان کتاب.
طوسی، محمد بن حسن(1407ق)، تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
طوسی، محمد بن حسن(1417ق)، العدة فی أصول الفقه. قم: محمدتقی علاقبندیان.
طوسی، نصیر الدین(1407ق)، تجرید الاعتقاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
عدة من العلماء(1381ش)، الاصول الستة عشر، قم: دار الحدیث.
عسکری، سید مرتضی(1412ق)، معالم المدرستین، تهران: مؤسسة البعثة.
عوفی، سدید الدین محمد(1371ش)، جوامع الحکایات و لوامع الروایات، تهران: دانشگاه تهران.
غزالی، محمد (1413)، المستصطفی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
فرات کوفی، فرات بن ابراهیم(1410ق)، تفسیر فرات الکوفی، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
کلانتری، علی اکبر(1388ش)، اسلام و الگوی مصرف، قم: بوستان کتاب.
کلینی، محمد بن یعقوب(1407ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مالک بن انس(1406ق)، الموطأ، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مجلسی، محمد باقر(1403ق)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1423ق)، معارج الأصول، لندن: مؤسسه امام علی(ع).
محمدی ری شهری، محمد و دیگران(1394ش)، سیره پیامبرخاتم(ص)، مترجم عبدالهادی مسعودی، قم: دارالحدیث.
محمدی ری شهری، محمد و رضا برنجکار(1386ش)، دانشنامه عقاید اسلامی، قم: دار الحدیث.
محمدی ری شهری، محمد و رضا حسینی(1390ش)، توسعه اقتصادی بر پایه قرآن و حدیث، قم: دار الحدیث.
مرتضوی لنگرودی، محمد حسن(1376ش)، جواهر الأصول (تقریرات بحث امام خمینی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
مسعودی، عبد الهادی(1394ش)، «تبیین احادیث ذخیره کردن آذوقه»، سیره پیامبر خاتم، قم: دارالحدیث.
مطهری، مرتضی(1358ش)، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.
مغنیه، محمد جواد (1975). علم أصول الفقه فی ثوبه الجدید، بیروت: دار العلم للملایین.
مفید، محمد بن محمد(1414ق)، تصحیح الاعتقادات الامامیه، قم: کنگره شیخ مفید.
مکارم شیرازى، ناصر(1428ق)، انوار الاصول، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع).
موسوی قزوینی، علی (1427)، تعلیقة علی معالم الأصول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نجفی، محمد حسن(1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقی، محمد مهدی (1388ش)، أنیس المجتهدین فی علم الأصول، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
نصیری، علی(1391ش)، «نقد شبهه راهیافت خطا در آموزههای نبوی با تاکید بر روایت تلقیح خرما»، اندیشه نوین دینی، ش30، صص9-20.
یوسفی مقدم، محمد صادق(1382ش)، «اجتهاد پیامبر»، دائرة المعارف قرآن کریم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
یوسفی، احمد علی(1387ش)، نظام اقتصاد علوی (مبانی، اهداف و اصول راهبری)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
)