ارزیابی دیدگاه مفسران در تعیین مصداق «رجال اعراف» با رویکرد سازواری سیاق با روایات تفسیری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه یزد

چکیده

مسأله شناخت اعراف و رجال آن از جمله مسائل چالش‌برانگیز میان مفسران در تفسیر سوره اعراف است که در‌باره آن آراء فراوانی از سوی مفسران اظهار شده؛ اما بیشتر آن‌ها فاقد مستند قرآنی و روایی کافی هستند. نوشتار حاضر، ضمن بررسی آراء مفسران، آن‌ها را به دو دسته اصلی تقسیم کرده و در ارز‌یابی و انطباق آن‌ها با سیاق آیات سوره اعراف و روایات منقول از معصومان(ع)، چنین نتیجه می‌گیرد که اولاً: کلمه اعراف به معنای کنگره‌های حجاب میان بهشتیان و جهنمیان است. ثانیاً: ممکن است بتوان اعراف را با صراط تطبیق کرد که نیازمند بررسی بیشتر است. ثالثاً: از میان دو نظر اصلی در‌باره مصادیق رجال اعراف، یعنی «پیامبران و اوصیای ایشان» و «کسانی که حسنات و سیئاتشان برابر است»، قول اول با سیاق آیات و روایات، انطباق کامل دارد؛ اما نظر دوم، به دلیل ناسازگاری با سیاق آیات سوره اعراف و اضطراب برخی مستندات روایی آن، چندان قابل قبول به نظر نمی‌رسد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
ابن فارس، أحمد بن فارس، (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، قم: نشر مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
ابن‌عاشور، محمد‌طاهر، (1420ق)، تفسیر التحریر والتنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
آلوسی، سید محمود، (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق علی عبد‌الباری عطیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
بحرانی، هاشم بن سلیمان، (1416ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق قسم الدراسات الاسلامیة مؤسسة البعثة، تهران: بنیاد بعثت.
بحرانی، هاشم بن سلیمان، (۱۴۱۱ق)، حلیة الأبرار فی أحوال محمّد وآله الأطهار (ع)، قم: نشر مؤسسة المعارف الاسلامیة.
بیضاوی، عبدالله بن عمر، (1418ق)، أنوار التنزیل وأسرار التأویل (تفسیر البیضاوی)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبد الله، تسنیم، (۱۳۹۳ش)، تفسیر تسنیم، تحقیق حسین شفیعی، قم: مؤسسه اسراء.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار القلم، چاپ اول.
رشید رضا، محمد، (1414ق)، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دار المعرفة.
زبیدی، محمد مرتضى، (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر.
زمخشری، محمود، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
سمین، احمد بن یوسف، (1414ق)، الدر المصون فی علوم الکتاب المکنون، بیروت: دار الکتب العلمیة.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، (1404ق)، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
شریف رضی، محمد بن حسین، (۱۴۱۴ق)، نهج البلاغة، قم: نشر هجرت.
صفار، محمد بن حسن، (۱۴۰۴ق)، بصائر الدرجات، محقق: محسن کوچه‌باغی، قم: انتشارات آیت‌الله مرعشی نجفی.
طباطبایی، سید‌محمدحسین، (۱۳۹۰ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.
طبرسی، فضل بن حسن، (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمدجواد بلاغی، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
طوسی، محمد بن حسن، (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیر عاملی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فخررازی، محمد بن عمر، (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل بن أحمد، (1409ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت.
فیض کاشانی، ملا محسن، (1415ق)، تفسیر الصافی، تحقیق: اعملی، حسین، تهران: انتشارات الصدر.
قاضی القضاة، عبد الجبار بن احمد همدانی، (۱۴۲۷ق)، شرح الأصول الخمسة، تعلیق الإمام أحمد بن الحسین بن أبی‌هاشم، تحقیق وتقدیم: عبد الکریم عثمان، قاهرة: انتشارات مکتبة وهبة.
قرطبی، محمد بن احمد، (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر، (۱۴۰۳ق)، بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مصطفوی، سید حسن، (1430ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
میر باقری، سید محسن، (بی‌تا)، کلام و عقاید، تهران: انتشارات دانشکده مجازی علوم قرآن و حدیث.