مطالعات قرآن و حدیث

الگوی جامع فرهنگ قرآنی و تبیین نقش آن در تغییرات فرهنگی جامعه اسلامی از منظر آیت‌الله خامنه‌ای (مدظلّه العالی)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد معارف اسلامی و فرهنگی و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)

2 کارشناس ارشد معارف اسلامی و فرهنگی و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)

3 استادیار دانشکده معارف اسلامی و فرهنگی و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

رهبران انقلاب اسلامی بارها تأکید کرده‌اند که تغییراتی که انقلاب اسلامی به دنبال آن است بر مبنای قرآن در جامعه و بالاخص در سطح فرهنگی به وجود می‌آید. اما مسئله‌این است که بدون داشتن الگویی برای تغییرات فرهنگیِ مدنظر «بر اساس قرآن کریم» به‌روشنی نمی‌توان دریافت که این تغییرات چگونه می‌خواهند در جامعه پیاده شوند؟ بر همین اساس در این پژوهش به دنبال فهم نقش فرهنگ قرآنی در تغییرات اجتماعی هستیم. آنچه که با بررسی بیانات رهبر انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای دریافته‌ایم این است که رهبر انقلاب با طرح و بسط ایده فوق، این الگو را که با عنوان «جامعه قرآنی» از آن یادکرده‌ و شرح و تفصیل داده‌اند. در این الگو به سه عامل و عنصر؛ حاکم شدن فضا و بستر فرهنگ قرآنی در جامعه، نقش حکومت‌ها و رسالت قراء  به‌عنوان بازوهای ایجاد تغییر فرهنگی در جهت محور قرار گرفتن قرآن در جامعه اشاره شده است. هدف از این پژوهش ارائه مدل جامع نقش فرهنگ قرآنی در تغییرات فرهنگی است که وجه نوآوری این مقاله محسوب می‌شود. در این پژوهش ضمن بررسی بیانات معظم‌له با روش تحلیل مضمون به تبیین الگوی فوق با استفاده از آیات و روایات پرداخته شده و در پایان ضمن ارائه مدل جامعی از این الگو، دسته‌بندی مضامین مستخرج و همچنین نتایج تحقیق شرح داده شده است. با مطالعه دقیق بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به نتیجه خواهیم رسید که گسترش فرهنگ قرآن‌خوانی که مقدمه تدبر و عمل به قرآن است در سایه حمایت حاکمیت‌ها و همچنین ایفای نقش جدی قرَاء منجر به ایجاد جامعه‌ای قرآنی و همچنین مقدمه حاکمیت فرهنگی قرآن در فضای کشور خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
ابن بابویه، علی بن محمد (مشهور به شیخ صدوق) (1396ش)، عقاب الاعمال، ترجمه صادق حسن زاده، تهران: ارمغان طوبی.
تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ زاده، محمد؛ عابدی جعفری، حسین (1390ش)، «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، فصلنامه اندیشه راهبردی مدیریت، شماره 10، صص 151-198.
حکیمی، محمدرضا (1394ش)، الحیاة، ترجمه احمد آرام، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
خمینی، روح‌الله‌، (1375ش)، ولایـت‌فقیه، تـهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خـمینی، چـاپ چهارم.
روشه، گی (1395ش)، تفییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، تهران: نشر نی
علم الهی، سیدرضی (1391ق)، نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، تهران: نشر بکا.
عیاشی، محمد بن مسعود (1380ش)، تفسیر العیاشى، تهران، مکتبه الاسلامیه.
عینی زاده (موحد)، محمد ؛ مودّب، سید رضا، (1396ش)، ‏«نظام سازی در نگاه تفسیری آیت‌الله خامنه‌ای (مدظلّه)‏»، دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع)، سال 11، شماره 21، صص 153-175.
غفاری، غلامرضا ؛ ابراهیمی، عادل، (1388ش)، جامعه‌شناسی تغییرات اجتماعی، تهران: نشر آگرا.
کلهری، سمیه، (1393ش)، «نقش ولی‌فقیه در تحقق جامعه قرآنی». فصلنامه احسن الحدیث، شماره 2، صص 77-90.
کلینی، محمد بن یعقوب (1369ق)، کافی، ترچمه مصطفوی، تهران: نشر تهران.
محسنی، منوچهر (1386)، بررسی در جامعه‌شناسی فرهنگی ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات.
مریجی، شمس الله (1389ش)، «نقش امام باقر (ع) در تغییرات فرهنگی ـ سیاسی»، فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، شماره 50، صص 27-56.
موحدی، محسن (1388ش)، «راهبردها و راهکارهای رسانه‌ای انس با قرآن در شرایط جنگ نرم»‏، دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق (ع)، سال 3، شماره 5، صص 29-64.
الیوت، تی‌.اس. (1369ش)، دوباره فرهنگ، ترجمه حمید شاهرخ، تهران: نشر مرکز.
Braun, V. and Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), pp. 77-101. Retrieved 2018, Jan.20, from http://eprints.uwe.ac.uk/ 11735/2/thematic_analysis_revised_-_final.pdf
Hofstede, Geert and hofstede, gret jan and minkov, michael. (2005). Cultures and organizations: software of the mind, Mcgraw-Hill.
http://farsi.khamenei.ir
Senge, peter. (1990). The Fifth Disipline, New York: Doubleday.
مطالعات قرآن و حدیث
دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22
شهریور 1397
صفحه 31-60