علل پیدایش آیات مستثنیات سورة أنعام

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه یزد

2 کارشناس ارشد ‏علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

به وجود آیات مدنی در سوره‌های مکّی و آیات مکّی در سوره‌های مدنی آیات مستثنیات گفنه می‌شود. ده آیه از آیات سورة أنعام در ردیف آیات مستثنیات قرار گرفته است اما بر اساس روایات ترتیب نزول می‌دانیم که سورة أنعام مکّی است و روایتی مبنی بر نزول پیوستة آیات وجود ندارد. در این تحقیق آیات مستثنیات سورة أنعام بررسی و ریشه‌یابی شده و به این نتیجه رسیده است که از اسباب نزول‌های جعلی و خلط میان ملاک‌های مکی و مدنی و معنای لغوی و اصطلاحی برخی فقرات آیات و نیز بعضاً بر اساس ذوق و سلیقه شخصی، مسئله آیات مستثنیات این سوره زاده شده است. در ادامه با استفاده از ارتباط ظاهری و محتوایی بین آیات و نقد روایات اسباب نزول و بررسی مفهوم حقیقی فقرات آیات این نتیجه به دست آمده است که سورة أنعام یکپارچه در مکّه نازل شده و آیات مستثنیات در این سوره جایگاهی نداشته و در طول تاریخ تفسیر با اجتهاد نادرست مفسّران به وجود آمده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
آلوسی، سید محمود،(1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن کریم العظیم، به تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت: دارالکتب العلمی.
ابن أثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن محمد الجزری،(1409)، أسد الغابه فی معرفه الصحابه، بیروت: دارالفکر.
ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمان بن علی،(1422)، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت: دارالکتب العربی.
ابن ضریس، محمد بن ایوب،(بی تا)، فضائل القرآن و ما انزل من القرآن بمکه و ما انزل بالمدینه، دمشق: دارالفکر.
ابن‏ عاشور، محمدطاهر، (1420)، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی.
ابن عطیّه، عبد الحق بن غالب،(1422)، المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، به کوشش عبد السلام محمّد، بیروت: دارالکتب العلمیّه.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو،(1419)، تفسیر القرآن کریم العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
بغدادی، علاء الدین علی بن محمد،(1415)، لباب التاویل فی معانی التنزیل، بیروت: دارالکتب العلمیه.
بلخی، مقاتل بن سلیمان،(1423)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، به کوشش شحاته، بیروت: دار احیاء التراث.
حر عاملی، محمد بن حسن‏،(1409)، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏.
حسکانی، عبدالله بن احمد،(1411)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، به تحقیق محمّد باقر محمودی، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
ح‍وی‍زی‌، ع‍ب‍د ع‍ل‍ی ‌ب‍ن‌ ج‍م‍ع‍ه‌(1392)،‏ تفسیر نور الثقلین، قم: چاپ و نشر نوید اسلام‏.
دروزه، محمّد عزّه،(1383)، التفسیر الحدیث علی حسب ترتیب النزول، قاهره: دارالاحیاء الکتب العربیه.
درویش، محیی الدین درویش،(1415)، اعراب القرآن و بیانه، سوریه: دارالارشاد.
رازی، فخرالدین ابو عبدالله محمد بن عمر،(1420)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
راوندى، قطب الدین سعید بن هبة الله،(1405)،‏ فقه القرآن فى شرح آیات الأحکام، قم‏: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى‏.
رشید رضا، محمد،(1960)، تفسیر القرآن الحکیم، مصر: مکتب القاهره.
زحیلی، وهب بن مصطفی،(1422)، تفسیر الوسیط (الزحیلی)، دمشق: دارالفکر.
زرقانی، محمّد عبدالعظیم،(1362)، مناهل العرفان فی علوم القرآن کریم، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
زرکشی، محمّد بن عبدالله،(1410)، البرهان فی علوم القرآن کریم، بیروت: دارالمعرفه.
زمخشری، محمود،(1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتب العربی.
سید قطب، أبو ابراهیم شاذلی،(1412)، فی ظلال القرآن کریم، بیروت: دار الشروق.
سیوطی، جلال الدین ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن‌ ب‍ن‌ اب‍ی‌ ب‍ک‍ر،(1404)، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر،(1421)، الاتقان فی علوم القرآن کریم، بیروت: دارالکتب العربی.
شبر، سید عبدالله،(1412)، تفسیر القرآن کریم الکریم، بیروت: دارالبلاغه.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم،(1376)، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، به تحقیق محمّد علی آذرشب، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.
صادقی تهرانی، محمد،(1365)، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
صافی، محمود بن عبدالرحیم،(1418)، الجدول فی اعراب القرآن، بیروت: دارالرشید.
صبحی، صالح،(1988)، مباحث فی علوم القرآن کریم، بیروت: دار العلم للملایین.
طباطبایی، سید محمد حسین،(1417)، المیزان فی تفسیر القرآن کریم، قم: انتشارات اسلامی.
طبری، أبو جعفر محمد بن جریر،(1387)، تاریخ الأمم و الملوک، به تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث.
طنطاوی، سید محمّد،(بی تا)، التفسیر الوسیط للقرآن کریم الکریم، قاهره: دارالمعارف.
طوسی، محمد بن حسن،(بی تا)، التبیان فی تفسیر القرآن الکریم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عنایه، غازی،(1411)، اسباب النزول القرآن کریم، بیروت: دارالجیل.
عیاشى، محمد بن مسعود،(1380)، التفسیر (تفسیر العیاشی)، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
فیض کاشانی، ملا محسن،(1418)، الاصفی فی تفسیر القرآن کریم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
قاسمی، جمال الدین،(1418)، محاسن التاویل، بیروت: دارالکتب العلمیه.
قمی، علی بن ابراهیم،(1367)، تفسیر قمی، قم: دارالکتاب.
قمی مشهدی، محمّد بن محمّد رضا،(1368)، کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: وزارت ارشاد.
کرمی حویزی، محمد،(1402)، التفسیر لکتاب الله المنیر، قم: چاپخانه علمیه.
مجلسى، محمّد باقر بن محمّد تقى‏،(1403)، بحار الأنوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
معرفت‏، محمد هادى،(1415)، التمهید فی علوم القرآن الکریم، قم‏: مؤسسة النشر الاسلامى‏.
مراغی، احمد بن مصطفی،(بی تا)، تفسیر المراغی، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
ملا حویش آل غازی، عبد القادر،(1382)، بیان المعانی علی حسب ترتیب النزول، دمشق: مطبعه الترقی.
نورى، حسین بن محمد تقى،‏(1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏.
واحدی، علی بن احمد،(1411)، اسباب النزول القرآن کریم، بیروت: دارالکتب العلمیه.