نقد دیدگاه فایرستون درباره ناسازگاری در آموزه‌های قرآنی جهاد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران

2 عضو پژوهشگاه قرآن و حدیث قم، پژوهشکدۀ تفسیر اهل بیت(ع)

چکیده

رِئووِن فایرستون(Reuven Firestone)، قرآن‌پژوه آمریکایی، ازجمله محققان غربی است که نگاهی همدلانه به سنت دینی مسلمانان دارد. اندیشه‌اش نه‌تنها تندروانه نیست، بلکه اصلاحی و تقریب‌گرایانه است. وی همچنین در موضوعات خاص همچون جنگ و جهاد کار کرده است. نقد اصلی فایرستون در مقاله‌اش تحت عنوان «ناسازگاری در آموزه‌های قرآنی جنگ و راهکارهای حل آن؛ ارزیابی مجدد یک مسئله‌ی کهن» به «نظریه‌ی تکاملی جنگ» است. وی این نظریه را سناریویی برساخته‌ی فقیهان مسلمان می‌داند که مستلزم یکپارچه بودن رأی تمامی افراد و گروه‌های جامعه‌ی صدر اسلام در مسئله‌ی جنگ است؛ درحالی‌که از نگاه فایرستون، آیات قرآن، روایات تفسیری و منقولات سیره، شواهد بسیاری در تناقض با این سناریو را ارائه کرده و نشان می‌دهد که همه‌ی افراد جامعه در مسئله‌ی جنگ با یکدیگر متحد و یک‌صدا نبوده‌اند. در این پژوهش سعی شده تا بر اساس مقاله‌ی یادشده، ابتدا نگاه فایرستون به «تئوری تکاملی جنگ» تبیین، و سپس بر اساس مستندات تفسیری و روایی، نقاط ضعف و قوت آن ارزیابی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی(1422)، نواسخ القرآن، تحقیق: الدانی بن منیر آل زهوی، بیروت: مکتبة العصریة.
ابوزید، نصر حامد(1380)، معنای متن؛ پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران: طرح نو.
بخاری، محمد بن اسماعیل(1401)، صحیح البخاری، بی جا: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
پاکتچی، احمد(1390)، «جهاد»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
حیدر، حسن محسن(1427)، اسباب النزول القرآنی تاریخ و حقائق، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة.
رشید رضا، محمد(بی تا)، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه للطباعه والنشر.
زحیلی، وهبه(1998)، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی، دمشق: دارالفکر.
سرخسی، محمد بن احمد(1417)، شرح کتاب السیر الکبیر شیبانی، تحقیق: محمد حسن محمد حسن شافعی، بی جا: دار الکتب العلمیة.
شافعی، محمد بن ادریس(1403)، کتاب الأم، بی جا: دار الفکر للطباعة والنشر و التوزیع.
شیبانی، احمد بن محمد بن حنبل(بی تا)، المسند، بیروت: دارصادر.
طباطبایی، سید محمد حسین(1353)، قرآن در اسلام، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
طباطبایی، سید محمد حسین(1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایی، محمد علی(1393)، «روش و رویکرد فایرستون در معرفی اسلام؛ مرور، تحلیل و نقد یک کتاب»، تفسیر اهل بیت(ع)، شماره 4.
طبرسی، فضل بن حسن(1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه محمد جواد بلاغی، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طوسی، محمد بن حسن(بی تا)، التبیان فی تفسیر القرآن؛ با مقدمه شیخ آغابزرگ تهرانی و تحقیق احمد قصیرعاملی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مالک بن انس(1406)، الموطا، تصحیح و تحقیق: محمدفواد عبدالباقی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عسقلانی، ابن حجر(بی تا)، فتح الباری، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.
قاسم پور، محسن؛ شیرین کار موحد، محمد(1396)، «بررسی سندی و دلالی حدیث أمرت أن أقاتل الناس ...»، پژوهش‌های قرآن و حدیث، دوره 50، شماره 1.
قرضاوی، یوسف(2009)، فقه الجهاد؛ دراسة مقارنة لأحکامه وفلسفته فی ضوء القرآن والسنة، بی جا: مکتبة وهبة.
محمد امین بن عمر(ابن عابدین) (1412)، رد المحتار علی الدرر المختار، بی جا: دار الکتب العلمیه.
محمد عماره، ا.د(1431)، حقائق و شبهات حول الحرب الدینیه و الجهاد و القتال و الارهاب، قاهره: دارالسلام للطباعه و النشر.
محمد منصور، عبدالقادر(1426)، غزوات الرسول، دمشق: دار غار حراء.
موسی بن عقبه(1424)، المغازی النبویه، جمع تحقیق و دراسه: حسین مرادی نسب، بی جا: منشورات ذوی القربی.
مهدوی راد، محمدعلی(1362)، «پژوهش‌های حدیثی مسلمانان»، دانشنامه جهان اسلام، بی جا: به کوشش بنیاد دائره المعارف اسلامی.
مهدوی راد، محمدعلی؛ نیلساز، نصرت(1385)، «تاریخ‌گذاری تفسیر منسوب به ابن عباس: نقد روش تحلیل ادبی ونزبرو و ریپین»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال سوم، شماره دوم.
نحاس، محمد بن احمد(1357)، کتاب الناسخ و المنسوخ فی القرآن الکریم، مصر: المکتبة العلامیة.
نکونام، جعفر(1380)، درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن، تهران: نشر هستی نما.
نووی، یحیی بن شرف(بی تا)، المجموع شرح المهذب، بی جا: دارالفکر.
نیلساز، نصرت(1391)، «بررسی و نقد دیدگاه ونزبرو درباره گونه شناسی و سیر تاریخی تطور تفاسیر کهن با تکیه بر تفسیر مجاهد»، پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال 45، شماره1.
یوسفی غروی، محمد هادی(بی تا)، موسوعة التاریخ الإسلامی، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
Bonner, Michael (2006), Jihad in Islamic history; doctrines and practice, Princeton university press.
Bowering, Gerhard (2001), The Chronology and the Quran in EQ, v. 1, Brill, Leiden -Boston- Koln.
Firestone, Reuven (1996), “Conceptions of Holy War in Biblical and Qur'ānic Tradition”, Journal of Religious Ethics, Vol. 24, No. 1.
Firestone, Reuven (1997), “Disparity and Resolution in the Qurʾānic Teachings on War: A Reevaluation of a Traditional Problem”, Journal of Near Eastern Studies 56 (1).
Firestone, Reuven (1999), Jihad; the Origin of Holy War in Islam, New York, Oxford: Oxford University Press.
Landau-Tasseron, Ella (ND), Jihad in EQ, v 3.
Peters, Rudolph (1979), Islam and Colonialism, the Doctrine of Jihad in Modern History, The Hague, Paris, New York: Mouton Publishers.
Rippin, Andrew (1988), “The Function of Asbāb al-Nuzūl in Qurʾānic exegesis”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies.
Rubin, Uri (2003), “The life of Muhammad and the Quran: the case of Muhammad’s hijra,” Jerusalem Studies in Arabic and Islam, New York: Mouton Publishers .
Smith, Morton (1971), Palestinian Parties and Politics that Shaped the Old Testament, Columbia University Press.
Hjelm, Ingrid (2000), "The Samaritans and Early Judaism: A literary analysis", England: Sheffield, Academic Press.
Pietersma, Albert (1972), “Review of Palestinian Parties and Politics That Shaped the Old Testament by Morton Smith”, Journal of Biblical Literature.
Cross, Frank Moore (2006), “A reconstruction of the Judean restoration”, in Presidential voices: The society of biblical literature in the twentieth century, edited by James C Vanderkam and Harold W. Attridge, Atlanta: Society of Biblical Literature.