نقش آیات تعلیل در سوره احزاب

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق (ع)

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده

سوره احزاب سوره‌ای است که مطالب خود را در سه بخش بیان نموده است. بخش اول ابطال سنت­های جاهلی و اصلاح سنت­ها، بخش دوم جریان جنگ احزاب و بخش سوم احکام الهی مربوط به همسران پیامبر(ص) و احکام گسترش حیاء و عفت در جامعه و در هر سه بخش به نقش منافقان در ایجاد بحران در جامعه اشاره دارد. در انتهای هریک از این سه بخش، آیات تعلیلی آمده است که با هم مشابهت­هایی دارند و در آن­ها عباراتی چون میثاقی که از انبیاء گرفته شده است و سؤالی که از صادقین پرسیده می­شود و امانتی که انسان آن را حمل می­کند آمده که در سوره  منظور از آن‌ها  به صراحت  مشخص نیست و لذا آیات تعلیل سوره، معرکه آرای گوناگون مفسران قرار گرفته است. این مقاله با توجه به مطالب کل سوره، درصدد فهم ارتباط آیات تعلیل فوق با یکدیگر و یافتن معنای عبارات ابهام‌آمیز در آن­ها است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد این سه آیه تعلیل، مکمل یکدیگر و حلقه­ی ارتباط سه بخش سوره هستند. در تعلیل اول منظور از میثاق، ابلاغ اوامر الهی و اقامه احکام الهی توسط پیامبران  علی‌رغم مخالفت منافقان و کافران است و منظور از سؤال از صادقان، برقراری نظام سؤال و حساب و سنجش صدق مؤمنان در برابر دستورات و اوامر الهی است و در تعلیل سوم، منظور از امانت، اطاعت و پذیرش ولایت خدا و رسولان است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
‏آلوسی، محمود بن عبد الله( 1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
‏ابن عاشور، محمد طاهر (1420ق)، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ابو حیان، محمد بن یوسف (1420ق)، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.
درویش، محی الدین (1415ق)، اعراب القرآن الکریم و بیانه، دمشق: دار الیمامه.
‏زمخشری، محمود بن عمر (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت: دار الکتاب العربی.
‏شحاته، عبد الله محمود (1421ق)، تفسیر القرآن الکریم، قاهره: دار غریب.
‏صافی، محمود (1418ق)، الجدول فی إعراب القرآن و صرفه و بیانه مع فوائد نحویه هامه، دمشق: دار الرشید.
‏صبوحی طسوجی، علی (1388ش)، راهنمای مربی تدبر در سوره‌های قرآن کریم، تهران: دبیرخانه شورای تخصصی توسعه فرهنگ قرآنی.
‏طباطبایی، محمدحسین (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
‏طبرسی، فضل بن حسن (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
‏طوسی، محمد بن حسن (بی تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
‏فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1415ق)، تفسیر الصافی، تهران: مکتبه الصدر.
‏قطب، سید (1425ق)، فی ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق للنشر و التوزیع.
‏مدرسی، محمد تقی (1419ق)، من هدی القرآن، تهران: دار محبی الحسین.
‏مکارم شیرازی، ناصر (1371ش)، ‏تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه.