تحلیل انتقادی ادلّه جرج طرابیشی در نفی جهان‌شمولی رسالت پیامبر اکرم(ص)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران

3 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران

چکیده

دیرزمانی است که شبهه­ محدودیت رسالت پیامبر اکرم(ص) به مکان یا زمانی خاص از سوی برخی از متفکران  طرح گردیده است؛ این در حالی است که اکثریت قریب به‌اتفاق دانشمندان علوم اسلامی بر جهانی بودن دین اسلام و عدم اختصاص آن به جغرافیا و جامعه‌ای محدود اتفاق‌نظر دارند. جرج طرابیشی، اندیشمند مسیحی سوری از جمله متأخرانی است که نظریه عدم جهان‌شمولی رسالت پیامبر اسلام(ص) را در بخشی از  کتاب «من اسلام القرآن الی اسلام الحدیث» منتشر نموده است. وی  با استناد به برخی آیات قرآن و شواهد تاریخی، رسالت پیامبر اسلام(ص) را محدود به جغرافیای جزیرة‌العرب و منحصر به عرب‌زبانان این منطقه می­داند. کانون توجه طرابیشی ظهور آیاتی از قرآن کریم است که ­­طبق ادعای وی، دعوت پیامبر اسلام(ص) را محدود به شهر مکه و سرزمین­های پیرامون آن، و نیز مختص عرب‌زبانان معرفی می­نماید. او با ترجیح معنای غیرمشهور از واژه «امّی» و نیز با ارائه برخی شواهد تاریخی سعی در تقویت دیدگاه خود دارد. در این مقاله پس از تبیین ادله طرابیشی به ارزیابی و نقد آن پرداخته شده است. به عقیده نگارنده عدم جامع‌نگری آیات قرآن و فهم ناقص و نادرست از مفاد و مدلول­ های آیات ارائه شده، عدم بررسی همه روایات وارده در این موضوع و اکتفا به یک روایت خاص، نادیده انگاری شواهد تاریخی و تمسک به موارد خاص و مشکوک، و تأویل و تحلیل­ های غیردقیق، مهم‌ترین اشکالات طرابیشی در اقامه ادله­ی نظریه عدم جهان‌شمولی اسلام است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


 
قرآن کریم.
آلوسی، سید محمود، (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت:دار الکتب العلمیه.
ابن انباری، محمد ابن قاسم، (1407ق)، کتاب الاضداد، بیروت: المکتبه العصریه.
ابن سعد، محمد، (بی تا)، طبقات الکبری، بیروت: دار صادر.
ابن فارس، احمد، (1422ق)، معجم مقاییس اللغة، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن قتیبه دینوری، عبد الله بن مسلم، (1987م)، المعارف، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن کثیر، ابو الفداء الحافظ، (1987م)، البدایة و النهایة، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن منظور، محمد ابن مکرم، (1388ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابن هشام، ابو محمد عبد الملک، (بی تا)، السیرة النبویه، بیروت: دار القلم.
ابو یوسف قاضی، یعقوب ابن ابراهیم، (بی تا)، الخراج، بیروت: دارالمعرفه.
ایزدی، مهدی، (1390ش)، «ملاک­های نقد متن بر اساس منابع روایی فریقین»، دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، دوره چهارم، شماره 8.
بروسوی، شیخ اسماعیل، (1421ق)، روح البیان، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
بروکلمان، کارل، (1988م)، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ترجمه نبیه امین فارس و منیر البعلبکی، بیروت: دار العلم للملایین.
بلاذری، احمد ابن یحیی، (1367ش)، فتوح البلدان، ترجمه‌ی محمد توکل، تهران: نقره.
بلخی، مقاتل ابن سلیمان، (1423ق)، تفسیر مقاتل ابن سلیمان، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
بیهقی، أبو بکر أحمد بن الحسین، (1408ق)، دلائل النبوة، تحقیق عبد المعطی قلعجی، لبنان: دار الکتب العلمیة، دار الریان للتراث.
جابری، محمد عابد، (1982م)، تکوین العقل العربی- نقد العقل العربی، بیروت: دراسات الوحده العربیه.
جعفریان، رسول، (1366ش)، تاریخ سیاسی اسلام، قم: در راه حق.
جوهری، اسماعیل ابن حمّاد، (1990م)، الصحاح تاج اللّغة و صحاح العربیّه، بیروت: دارالعلم للملایین.
حسینی همدانی، سید محمد، (1404ق)، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: لطفی.
خلیلی، محمدجواد، (1395ش)، طرابیشی: ناقد ناقد عقل عربی، سایت موسسه مطالعات  راهبردی اسلام معاصر، 28 فروردین 1395
دروزه، محمد عزه، (1382ق)، التفسیر الحدیث ترتیب السور حسب النزول، بغداد: مطبعه الترقی.
دولاندلن، شارل، (1367ش)، تاریخ جهانی پیش از تاریخ تا قرن شانزدهم، ترجمه‌ احمد بهمنش، تهران: دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین ابن احمد، (1381ش)، مفردات الفاظ القرآن، قم: ذوی القربی.
زمخشری، محمود، (1407ق)، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.
سیوطی، عبد الرحمان ابن ابی بکر، (1414ق)، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، بیروت: دار الفکر.
شافعی، محمد بن إدریس، (1410ق)، الأم، بیروت: دارالمعرفة.
شاه عبد العظیمی، حسین ابن احمد، (1363ش)، تفسیر اثنا عشری، تهران: میقات.
شوقی، ابوخلیل، (بی تا)، اسلام در زندان اتهام، ترجمه حسن اکبری مرزناک، تهران: بعثت.
طبا طبایی، سید محمد حسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل ابن حسن، (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
طبری، محمد ابن جریر، (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.
طرابیشی، جرج، (2015م)، من اسلام القرآن الی اسلام الحدیث، بیروت: دار الساقی.
طرابیشی، جرج، (1395ش)، «آزادی از اسارت گذشته»، ترجمه‌ سرویس اندیشه، نشریه اندیشه اصلاح، شماره6.
طوسی، محمد ابن حسن، ( 1414ق)، الامالی، قم: دار الثقافه.
طوسی، محمد ابن حسن، (1389ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، قم: اسماعیلیان.
فخر رازی، محمد ابن عمر، (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فقهی زاده، عبد الهادی؛ کاوند، علیرضا، (1391ش)، «امِّی درس ناخوانده یا اهل کتاب»، فصلنامه پژوهش دینی، شماره24.
فیروزآبادی، محمد ابن یعقوب، (1419ق)، القاموس المحیط، بیروت: مؤسسه الرساله.
قرطبی، محمد ابن احمد، (1387ق)، الجامع لاحکام القرآن، قاهره: دار الکاتب العربی.
قشیری، عبدالکریم ابن هوازن، (بی تا)، لطایف الارشادات، مصر: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
الکتانی، محمد جعفر، (بی تا)، نظم المتناثر من الحدیث المتواتر، مصر: دارالکتب السلفیه للطباعه و النشر، الطبعه الثانیه.
گلدزیهر، اگناس، (1946م)، العقیدة و الشریعة فی الإسلام، ترجمه محمد یوسف موسی، لبنان: دار الرائد العربی.
مجلسی، محمد باقر، (1412ق)، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، بیروت: دارإحیاء التراث.
مسعودی، علی ابن حسین، (بی تا)، التنبیه و الاشراف، قاهره: دار الصاوی.
مصباح یزدی، محمدتقی، (1389ش)، آموزش عقاید، بی­جا: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
میبدی، رشید الدین احمد بنابی سعد، (1371ش)، کشف الاسرار و عدةالابرار، تهران: امیر کبیر.
نهرو، جواهر لعل، (1351ش)، نگاهی به تاریخ جهان، ترجمه‌ی محمود تفضلی، تهران: امیر کبیر.
واقدی، محمد ابن عمر، (1366ش)، مغازی، ترجمه‌ی مهدوی دامغانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ولز، (1340ش)، تاریخ دنیا، ترجمه رضا افشار، تهران: کانون معرفت.
Muir, William, (1891(, The Caliphate: Its Rise, Decline and Fall: religious tract society.
Rubi, uri, (2003), Encyclopaedia of the Quran, Leiden: Brill.