واکاوی تحلیلی روش شناسی تعابیر کنایی در فرایند ترجمه حدّاد عادل

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران.

چکیده

در این جستار به بررسی روش­شناسی ترجمۀ "کنایه" و نقد عملکرد استاد حدّاد عادل پرداخته شده است. ناقدان و صاحب­نظران ترجمه، سه روش را برای ترجمه "کنایه" مناسب دانسته­اند، و بر این اعتقادند که شیوة کنایی، بهترین روش برای ترجمه­ تعابیر کناییِ معادل­دار در زبان مقصد (ترجمه) است، در غیر این­صورت، باید به روش معنایی، و حتی­المقدور از ترجمة تحت­اللفظی صرف­نظر نمود. نگارنده نیز روش ترکیبی و تلفیقیِ: «معنایی - ارتباطی» را پیشنهاد می­کند؛ با این حال، حدّادعادل بیشتر تعابیر کنایی را به سبک تحت­اللفظی صِرف ارائه کرده که ضعیف­ترین شیوه برای برگردان  "کنایه" است و اساساً نمی­تواند لطایف معانیِ پنهان کنایه را به مخاطب بازتاب دهد.
دستاورد این پژوهش که با استقصاء تام ترجمه و با اعتماد به روش توصیفی - تحلیلی و نقدی انجام شده، نشان می­دهد که حدّادعادل، در ترجمه "کنایه" روش یک­نواختی ندارد و از روش­های مختلفِ کنایی، معنایی، معنایی - ارتباطی و تحت­اللفظی بهره گرفته که مطلوب و موردنظر است؛ امّا مسئلة مهم استفادة غیر روشمند و بی­برنامة ایشان از سبک تحت­اللفظی است، تا جایی که از مجموع 15 مورد کنایه­ای که از سراسر ترجمه وی بررسی شد، 9 مورد به شیوه تحت­اللفظی صِرف، 4 مورد به شیوة معنایی، 1 مورد به شیوة کنایی و 1 مورد نیز به شیوة معنایی ـ ارتباطی ترجمه شده است. این موضوع ترجمه حدّادعادل از کنایات را با چالشی آشکار مواجه ساخته است. هدف این مقاله، بررسی ترجمه حدادعادل با محوریت کنایه، و پیشنهاد مطلوب­ترین شیوه­ برای ترجمه این ساختار بلاغی است که در موارد فراوانی نیازمند بازنگری مجدد است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


 
 
کتاب نامه
قرآن کریم.
آذرنوش، آذرتاش (1379ش)، فرهنگ معاصر عربی - فارسی بر اساس فرهنگ عربی - انگلیسی هانس ور،‏ تهران: نشر نی.‏
آلوسی، شهاب الدین محمود (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن، التحقیق: علی عبدالباری عطیة، ‏بیروت: دارالکتب العلمیة.‏
ابن منظور، جمال الدین (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.‏
أندلسی، أبو حیان محمد (1420ق)، البحر المحیط فی التفسیر، التحقیق: صدقی محمد جمیل، بیروت: دار ‏الفکر.‏
بغدادی، عبدالقادر (1418ق)، خزانة الأدب و لب لباب لسان العرب، تحقیق و شرح: عبدالسلام محمد هارون، ‏القاهرة: مکتبة الخانجی.‏
جاحظ، عمر بن بحر (1966م)، البیان والتبیین، قاهره: بی‌نا.‏
جعفری، یعقوب (1383ش)، «کنایه در قرآن»، فصلنامه ترجمان وحی، سال هشتم، شماره 15.‏
حدّاد عادل، غلامعلی (1390ش)، ترجمه قرآن، مشهد: آستان قدس رضوی.‏
حسینی همدانی، سیدمحمدحسین (1404ق)، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.‏
دهخدا، علی اکبر (1361ش)، لغتنامه دهخدا، زیر نظر محمد معین، دانشگاه تهران: بی نا.‏
رازی، أبوالفتوح (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: آستان قدس  رضوی‎.‎
راغب اصفهانى (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، التحقیق: صفوان عدنان الداودی، دمشق بیروت: ‏دار القلم.‏
زرکشى، محمد (1408ق)، البرهان فى علوم القرآن، بیروت: دارالفکر.‏
زمخشری، جار الله (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.‏
سورآبادی، ابوبکر عتیق بن محمد (1380ش)، تفسیر سورآبادی، تهران: فرهنگ نشر نو.‏
سیوطی، عبدالرحمن (1974م)، الإتقان فی علوم القرآن، التحقیق: محمّد أبوالفضل إبراهیم، بیروت: الهیئة ‏المصریة العامة للکتاب.‏
سید قطب، (1412ق)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.‏
شنقیطی،‎ ‎محمد الأمین‎‏ (1426ق)، منع جواز المجاز فی المنزَّل للتعبّد والاعجاز، جدة:‏‎ ‎دار عالم الفوائد. ‏
صافی، محمود (1418ق)، الجدول فی إعراب القرآن الکریم، دمشق: دارالرشید.‏
طباطبایی، محمدحسین (1374ش)، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعة ‏مدرسین.‏
طبرسی، الفضل بن الحسن (1360ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بی جا: بی نا.‏
عظیم ‌پور مقدم، عظیم (1383ش)، ترجمه قرآن و عوامل اختلاف آن، مجله پیام جاویدان، بهار، شماره 2.‏
غضنفری، علی (1384ش)، ترجمه، مجله پیام جاویدان، شماره 7.‏
لارسن، میلدرد اِل (1385ش)، «ترجمة معنایی»، مطالعات ترجمه، ترجمة نفیسه داودی، سال سوم، شمارة 11.‏
مصطفوی‌نیا، سیّد محمّدرضی و محمّدمهدی طاهر(1389ش)، «روش‌شناسی ترجمة کنایه در ترجمه‌های‎ ‎‎ ‎قرآن (معزّی، صفّارزاده، آیتی)،‏‎ ‎دوفصلنامة ترجمان وحی،‎ ‎سال چهاردهم، شمارة اوّل.‏‎ ‎
معلوف، لویس، (1380ش)،‎ ‎‏فرهنگ بزرگ جامع نوین (ترجمة المنجد)،‎ ‎به کوشش، ترجمه و اضافات ‏احمد سیّاح، تهران: اسلام‎.‎
مکارم شیرازی، ناصر (1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیة.‏
نجاریان پور، علی و رمضانعلی، ابراهیم (1391ش)، «از قرآن به فارسی ترجمه مفهوم به مفهوم کردم، گفتگوی ‏اختصاصی مجله رشد آموزش قرآن با غلامعلی حدادعادل»، مترجم قرآن، دوره دهم، شماره 1.‏
http://www.persianacademy.ir/fa/X1907901.aspx