اعتبارسنجی و مصداق‌شناسی روایات «نهی از مبایعه با اکراد»

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه بزرگمهر قائنات، ایران.

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه پیام نور قاین، ایران.

چکیده

«نهی از مبایعه با اکراد» موضوعی است که در برخی از روایات مطرح شده‌است. بر اساس این روایات، گروهی از فقیهان حکم به کراهت مبایعه با اکراد را صادر کرده‌اند. اینکه این روایات از منظر سند و متن تا چه اندازه معتبر هستند و در صورت اعتبار، مفهوم آن چیست، مسئله اصلی پژوهش حاضر است. هدف دیگر این پژوهش، رفع شبهاتی است که گاه مستند به روایات اهل‌بیت(ع) مطرح شده و در آن قومیّت‌زدگی، آسیبی برای اندیشه اسلامی معرفی می‌شود. این روایات به جهت گسستگی در سند و عدم توثیق حداقل یک ناقل آن از دیدگاه علم درایة‌الحدیث، ضعیف به شمار می‌آیند. حتی با فرض اعتبار سندی، مفهوم این روایات، نهیِ مبایعه، صرفاً به جهت نژاد اکراد نیست، بلکه در مقام برشمردن مصادیقی بوده که به جهت دوری از علم و عدم آشنایی از احکام و شیوه زندگی، مبایعه و اختلاط با آن‌ها نه‌تنها به سود منتج نمی‌شود، بلکه موجبات ضرر و زیان معامله‌ کننده را فراهم می‌سازد. با عرضه این روایات بر قرآن، سنت قطعی و ارجاع آن‌ها به احادیث محکم و همچنین عطف توجه به مفاهیم کنایی موجود در این احادیث واضح می‌شود که مبایعه با افرادی مورد نهی روایات مورد بحث است که همچون برخی اکراد در مقطع تاریخی صدور این احادیث، مبایعه، نکاح و اختلاط با آن‌ها نتیجه‌ای جز زیان مادی و معنوی به همراه نداشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
آخوند خراسانی، محمدکاظم، (1429 ق)، کفایه الأصول، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
آلوسی، سیدمحمد، (1415 ق)، روح المعانی فی تفسیرالقرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن اثیر، علی ابن ابی الکرم، (1386 ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد، (1410 ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ابن بابویه، محمّد بن علی، (1378ق)، عیون أخبار الرضا(ع)، تحقیق: مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان.
ابن بابویه، محمّد بن علی، (1386ق)، علل الشرائع، قم: کتابفروشی داوری.
ابن بابویه، محمّد بن علی، (1413ق)، من لایحضره الفقیه، تحقیق: علی اکبر غفاری. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ابن تیمیه، (1408ق)، الفتاوی الکبری، تحقیق: محمدعبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن داود حلّی، حسن بن علی بن داود، (1392ق)، رجال ابن داود، نجف: المطبعه الحیدریه.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، (1404ق)، تحف العقول، قم: جامعه مدرسین.
ابن مسکویه رازی، احمدبن محمد، (1379ش)، تجارب الأمم، تحقیق: ابوالقاسم امامی، تهران: انتشارات سروش.
ابن‌فارس، احمدبن فارس، (1404ق)، معجم مقاییس‌اللغه، قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
ابن‌منظور، محمدبن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دارالفکرللطباعة و النشر و التوزیع.
امین، سیدمحسن، (1403 ق)، أعیان الشیعه، بیروت: دارالتعارف.
انصاری، محمدعلی، (1422ق)، موسوعة الفقهیه المیسره، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
انصاری، مرتضی، (1428ق)، فرائد الأصول، قم: مجمع الفکرالإسلامی.
بحرانی، آل عصفور حسین بن محمد، (137ش)، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، قم: مجمع البحوث العلمیه.
بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
برقی، احمدبن محمدبن خالد، (1371ش)، المحاسن، قم: دارالکتب الإسلامیه.
بلاذری، احمدبن یحیی، (1394ق)، أنساب الأشراف، تحقیق: محمدباقر محمودی، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
حر عاملی، محمد بن علی، (1419ق)، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، تحقیق: جعفر سبحانی، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن، (1413ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
حموی، یاقوت بن عبدالله، (1399ق)، معجم البلدان، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
خویی، سید ابو القاسم، (1413ق)، معجم رجال الحدیث، بی‌جا: بی‌نا.
ذهبی، احمدبن محمد، (1407ق)، تاریخ الإسلام، بیروت: دارالکتاب العربی.
زبیدی، محمدمرتضی، (1414ق)، تاج العروس، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
زمخشری، محمود بن عمر، (1412ق)، ربیع الأبرار و نصوص الأخبار، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
سبزواری، عبدالأعلی، (1417ق)، مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم: نشر مؤلف.
سعیدی، مدرس و غلامحسین زرگری‌نژاد، (1396ش)، «تطور و تکوین معنای واژه کرد در منابع دوره اسلامی (قرن اول تا نهم هجری)»، مجله تاریخ ایران، شماره 21.
سید رضی، محمدبن حسین (1414ق)، نهج ‌البلاغه، تحقیق: صبحی صالح، قم: انتشارات هجرت.
شهید اول، محمد بن مکی عاملی، (1417ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد عاملی، (1408ق)، الرعایه فی علم الدرایه، قم: کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی.
شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد عاملی، (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
صدر، سید محمد، (1420ق)، ماوراء الفقه، بیروت: دار الأضواء للطباعة و النشر و التوزیع.
صدری، سید محمد، (1388ش)، درآمدی بر فقه، کاشان: انتشارات قانون مدار.
طباطبائی، سید علی بن محمد بن ابی معاذ، (1418ق)، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
طبری، محمدبن جریر، (1387ق)، تاریخ الأمم و الملوک، بیروت: روائع التراث العربی.
طبری، محمدبن جریر، (1403ق)، تاریخ الطبری، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، (1400ق)، ‌ النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی،‌ بیروت: دار الکتاب العربی.
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، (1407ق)، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، (1420ق)، فهرست کتب الشیعه و اصولهم و أسماءالمصنفین و أصحاب الأصول، تحقیق: عبدالعزیز طباطبائی، قم: مکتبه المحقق الطباطبائی.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، (1368ش)، تبصره المتعلمین فی أحکام الدین. تحقیق: حسین اعلمی، قم: انتشارات فقیه.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، (1412ق)، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، (1414ق)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، (1417ق)، خلاصه الأقوال فی معرفه الرجال، تحقیق: جواد قیومی، قم: مؤسسه نشرالفقاهه.
غفاری صفت، علی اکبر؛ صانعی پور، محمدحسن (1388ش)، دراسات فی علم ‌الدرایه، ترجمه ولی‌الله حسومی، قم: انتشارات دانشکده اصول‌الدین.
فاضل آبی، حسن بن ابی طالب، (1417ق)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
فراهیدی، خلیل‌بن احمد، (1409ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت.
فضل‌الله، سیدمحمدحسین، (1419ق)، من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک.
فیروزآبادی، مجدالدین محمدبن یعقوب، (1415ق)، القاموس المحیط، بیروت: دارالکتب العلمیه.
فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه مرتضی، (1415ق)، تفسیر الصافی، تحقیق: حسین اعلمی، تهران: انتشارات صدر.
فیومی، احمدبن محمد، (1414ق)، المصباح المنیر، قم: دارالهجره.
کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
کیدری، قطب الدین محمد بن حسین، (1416ق)، إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
مامقانی، عبدالله، (1411ق)، مقباس الهدایه فی علم الدرایه، بیروت: مؤسسه آل البیت.
مجلسی، محمدباقر، (1407ق)، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
مسعودی، عبدالهادی، (1389ش)، درسنامه فهم حدیث، قم: دارالحدیث.
مسعودی، علی بن حسین، (1409ق)، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم: دارالهجره.
مسعودی، علی بی حسین، (بی‌تا)، التنبیه و الاشراف، بیروت: دارصعب.
مقدس اردبیلی، احمدبن محمد، (1379ش)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر، (1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
مهرنوس، دانا، (1390ش)، کردها و اسلام ستیز یا سازش؟، سنندج: نشر آراس.
نجاشی، ابو الحسن احمد بن علی بن احمد، (1407ق)، رجال النجاشی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
نجفی، محمدحسن، (1367ق)، جواهرالکلام، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی، (1380ش)، رسائل و مسائل، به کوشش رضا استادی، قم: کنگره بزرگداشت ملا مهدی و ملا احمد نراقی.