تحلیل گفتمان آیه تبلیغ در خطبه غدیر به روش عملیاتی تحلیل گفتمان پدام

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

2 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، مشهد، ایران.

3 کارشناس ارشد علوم قرآنی، دانشکده تربیت مدرس قرآن، مشهد، ایران.

چکیده

چکیده
خطبه‌‌ی غدیر از مهم‌ترین خطابه‌های پیامبر اکرم (ص) است که به عنوان یک گفتمان ولایی در عرصه‌ی اجتماعی آن روز مطرح شد؛ به دلیل عجین بودن روح و جان نبی‌اکرم(ص) با قرآن کریم، این خطبه به شدّت تحت تأثیر قرآن کریم قرار دارد. آیه 67 سوره مائده معروف به آیه تبلیغ در صدر این آیات، با اتفاق نظر شیعه و اکثر اهل سنت در اختصاص به جریان غدیر از مهمترین آیاتِ خطبه به شمار می‌آید. لذا تحلیل‌گفتمان به مثابه یک روش جدید که به کشف معنای متن و لایه‌های زیرین آن می‌پردازد، در بررسی این آیه حائز اهمیّت است. در این پروژه با استفاده از روش عملیاتی تحلیل گفتمان پدام (PDAM) که بر مبنای بینش اسلامی طراحی شده، آیه تبلیغ در پنج فضای ساختاری، معنایی، ارتباطی، گفتمانی و فراگفتمانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و محورهای اساسی آن مشخص شد و نیز تبیین گشت که این گفتمان در مقابل گفتمان منافقان، ولایت را انتصاب الهی می‌داند و ولایت به عنوان دال مرکزیِ این گفتمان بیانگر این نکته است که رسالت عظیم رسول اکرم(ص) و دین اسلام جریانی ولایت محور است نه شریعت محور لذا با پایان عمر شریف نبی‌اکرم(ص) پایان نمی‌پذیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
آقاگل زاده، فردوس (1385ش)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی‌و فرهنگی.
ابن سیده، على بن اسماعیل (1421 ق)، المحکم و المحیط الأعظم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على(1379 ق )، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، قم: نشر علامه.
ابن طاووس، علی بن موسی (1400ق)، الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف، قم: خیام.
ابن فارس، احمد بن فارس (1404 ق)، معجم مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
انصاری، محمد باقر (1387ش)، غدیر در قرآن، قرآن در غدیر، قم: دلیل ما.
بشیر، حسن (1395ش)، کاربرد تحلیل گفتمان در فهم منابع دینی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بلور، توماس و بریل بلور (1390ش)، مقدمه ای بر روند تحلیل گفتمان انتقادی، ترجمه علی رحیمی‌ و امیر حسین شاه بالا، تهران: انتشارات جنگل.
جوادی آملی، عبدالله (1389ش)، تفسیر تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1389ش)، شمیم ولایت، قم: مرکز نشر اسراء.
حاجی عسگری، زهرا و دیگران (1398ش)، «روش­های نقد و ارزیابی شبهات واقعه غدیر در کتاب الغدیر»، فصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، شماره 2، پیاپی 24.
حمیرى، نشوان بن سعید (1420 ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، دمشق: دار الفکر.
حیدری نیا، هادی و دیگران (1395ش)، «معانی ثانویه باب‌های افعال و تفعیل و تأثیر آن بر ترجمه قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، شماره 27.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1374ش)، مفردات الفاظ قرآن، غلام‏رضا خسروى حسینى‏، تهران: مرتضوی.
سریع، علی(1397ش)، اگر ایجاد نکنی (تحقیق در آیه تبلیغ)، مشهد: نشر علی سریع.
سلطانی، علی اصغر(1383ش)، «گفتمان به‌مثابه نظریه و روش»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 28.
سیوطی، جلال الدین (1380ش)، الاتقان فى علوم القرآن، ترجمه مهدى‏ حائرى قزوینى، تهران: امیر کبیر.
سیوطى، جلال الدین (1404 ق)، الدرّ المنثور فى التفسیر بالماثور، قم: کتابخانه عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى(ره).
طباطبایى، محمدحسین (1374ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد باقر موسوى، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، احمد بن علی(1404 ق)، الاحتجاج علی اللجاج، مشهد: نشر مرتضی.
طبرسى، فضل بن حسن (بی تا)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه حسین‏ نورى همدانى، تهران: فراهانى.
عبادی، احمد (1395ش)، فعل گفتاری نزد منطق دانان مسلمان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
عسکری، حسن بن عبدالله (1390ش)، فرهنگ واژگان مترادف، ترجمه فروق اللغویه، مترجم مهدی کاظمیان، زهرا رضاخواه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فخررازی، محمد بن عمر (1420 ق)، التفسیرالکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1409 ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت.
لطفی پور ساعدی، کاظم (1372ش)، «درآمدی به سخن‌کاوی»، مجله زبان شناسی، شماره 1.
مجلسى، محمدباقر(1403ق )، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
معارف، مجید (1385ش)، «رابطه تاریخ و فهم و نقد حدیث»، پژوهش دینی، شماره 14.
مکارم شیرازى، ناصر (1371ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
هلالی، سلیم بن قیس (1405ق)، کتاب سلیم بن قیس الهلالی‏، قم: الهادی.