ساختار تعاملات مدیریتی حاکمان از رهگذر تحلیل محتوای نامه 53 نهج البلاغه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء(س)، تهران، ایران.

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء(س)، تهران، ایران.

3 استادیار دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

ترسیم ساختار تعاملات مدیریتی حاکمان از رهگذر تعمق در مهم‌ترین مؤلفه‌های مطرح در نامه امیرالمؤمنین(ع) به مالک اشتر، به‌وضوح بیانگر ژرفای معرفتی مکتب علوی است. انتخاب الگوی کارآمد مدیریتی و تنظیم سیاست عدالت‌گستر داخلی و خارجی، ضرورت ساماندهی نوشتار حاضر را مضاعف کرده‌اند، لذا در این پژوهش با روش تحلیل محتوا و به‌صورت کیفی و توصیفی، مفاهیم این عهدنامه واکاوی شده است. بهره‌گیری از این روش، نگاه جامعی به شاخصه‌های تعاملی حاکمان، ضابطه‌های گزینش کارکنان و راهبردهای نیل بدین اهداف کلان را نتیجه می‌دهد. یافته‌ها حاکی از آن است که متن نامه بر سیاست داخلی تمرکز دارد و بر مؤلفه‌هایی همچون عدالت‌ورزی، اصلاحات فرهنگی، ساماندهی اقتصادی و گزینش هدف‌دار کارکنان دولتی تأکید شده است. توصیه‌های حضرت امیر(ع) در عرصه سیاست خارجی با محوریت نکوهش پیمان‌شکنی نیز افق‌های نوینی در تحلیل متن نامه می‌گشاید. گونه‌های مواجهه حکومتی در قالب تعاملی، تنبیهی، تربیتی، سنجشی و تشویقی بسامد قابل‌توجهی دارد و مدلی روزآمد در تمامی عرصه‌های مدیریتی ارائه می‌نماید. توصیه حضرت امیر(ع) به مدارا، بخشش، مهرورزی، عدم تبعیض در تعامل با مردم، تنبیه احتکارکنندگان و کارگزاران خیانت‌کار، همچنین دلگرم سازی فعالان شایسته، در این شبکه مضمونی برجسته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
نهج‌البلاغه (1387ق)، تحقیق: صبحی صالح، بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
آشتیانی، محمدرضا و امامی (1380ش)، محمد جعفر، ترجمه گویا و شرح فشرده ای بر نهج‌البلاغه، قم: انتشارات مطبوعاتی هدف.
ابن حمدون، بهاءالدین محمد (1401ق)، التذکرة الحمدونیة فی السیاسة و الآداب الملکیة، تحقیق احسان عباس، بیروت: معهد الإنماء العربی.
 ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (1394ق)، تحفة العقول عن آل الرسول(ع)، قم: مکتبة بصیرتی.
 ابن عساکر، علی بن الحسن (1419ق)، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق: علی شیری، بیروت: دارالفکر.
 ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1408ق)، البدایة و النهایة، تحقیق: علی شیری، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
 اولادقباد، بهاره (1396ش)، «تحلیل محتوای نامه‌ی حضرت علی(ع) به مالک اشتر»، پایان نامه‌ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه الزهرا(س).
 باردن، لورنس (1375ش)، تحلیل محتوا، ترجمه‌ی ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
پرهیزگار، علی (1382ش)، تئوری‌های مدیریت، تهران: انتشارات آگاه.
تمیمی، نعمان بن محمد (1389ق)، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام، تحقیقق آصف بن علی اصغر فیضی، قاهره: دارالمعارف.
جانی پور، محمد (1390ش)، اخلاق در جنگ (تحلیل محتوای مکاتبات امیرالمؤمنین علی(ع) و معاویه)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
جانی پور، محمد (1393ش)، «تبیین ساختار حاکم برمکاتبات امام هادی(ع)»، پژوهش نامه حکمت اهل بیت، سال اول، شماره دوم.
جعفری، سید محمد مهدی (1381ش)، پرتوی از نهج‌البلاغه، تهران: انتشارات وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
جعفری، سید محمد مهدی (1386ش)، ترجمه نهج‌البلاغه، تهران: موسسه نشر و تحقیقات ذکر.
دینوری مالکی، أبوبکر احمدبن مروان (1419ق)، المجالسة و جواهرالعلم، خرّج احادیثه وآثاره و وثّق نصوصه و علّق علیه ابوعبیده مشهور بن حسن آل سلمان، بیروت: دارابن حزم.
رضاییان، علی(1379 ش)، مبانی سازمان و مدیریت، تهران: انتشارات سمت.
عامری نیشابوری، محمدبن یوسف (1366ش)، السعادة و الاسعاد فی السیرة الانسانیة، با انضمام مقدمه و فهارس به کتابت و مباشرت مجتبی مینوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عزتی، مرتضی (1376ش) ، روش تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: موسسه تحقیقات اقتصادی دانشگاه تربیت مدرس.
قلقشندی، احمدبن علی (1407ق) ، صبح الأعشی فی صناعة الانشاء، شرحه و علّق علیه و قابل نصوصه محمدحسین شمس الدین، بیروت: دارالکتب العلمیة.
قضاعی، محمدبن سلامة (1332ق)، دُستور معالم الحکم و مآثور مکارم اشیم من کلام أمیر المومنین علی بن ابی طالب کرم الله وجهه، مصر: مطبعة السعادة.
متقی هندی، علاءالدین بن حسام الدین (1409ق)، کنزالعمّال فی أحادیث الأقوال و الأفعال، بیروت، مؤسّسه الرسالة.
محمودی، محمدباقر (1385ش)، نهج السعادة فی مستدرک نهج‌البلاغه، قم: مؤسّسه الطباعة و النشر وزراة الثقافة و الارشاد الاسلامی.
نویری، شهاب الدین احمد (1405ق)، نهایة الأرب فی فنون الأدب، قاهره: دارالکتب المصریة.
هولستی، اُل.آر (1373ش)، تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، ترجمه نادر سالار زاده امیری، تهران : انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.