رهیافت‌های همگرایانه در نگاه قرآن کریم با تأکید بر آراء تفسیری مفسران از آیه 9 سوره حجرات

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوراسگان، اصفهان، ایران.

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

چکیده

درگیری‌های منطقه‌ای و قومی و مذهبی، وحدت میان کشورهای اسلامی را نشانه گرفته و واگرایی در روابط میان کشورهای اسلامی را سبب شده است. این در حالی است که از منظر قرآن کریم، موضوع «اخوت» از مسائل ضروری در میان امت اسلامی به شمار آمده و نظام معارف اسلامی نه تنها نسبت به همگرایی بین مسلمانان، بلکه نسبت به همگرایی ایشان با سایر ملل جهان نیز تاکید بسیار ورزیده است. این پژوهش ضمن بررسی سبب نزول، تفسیر و سیاق آیه‌ نهم سوره‌ مبارکه «حجرات» و دیگر آیات مرتبط با این موضوع، به تبیین راهکارهای پیشنهادی قرآن کریم در این‌باره پرداخته است. حاصل پژوهش اینکه از منظر قرآن کریم روابط مسلمانان با همگان بر توصیه به احسان، قسط و عدالت بنا نهاده شده است. البته در روابط اجتماعی مسلمانان با یکدیگر افزون بر نکات پیش گفته بر موضوع اخوت نیز تاکید ویژه گردیده است.

تازه های تحقیق

نتایج تحقیق

برنامه‌ هدفمند دشمنان اسلام برای ایجاد اختلافات متعدد قومی و فرقه‌ای و مذهبی از یکسو و ناآگاهی و غفلت برخی از سران و سیاستمداران کشورهای اسلامی نسبت به این توطئه‌ها، شرایط کنونی جهان اسلام را در وضعیتی نابهنجار قرارداده است. بررسی­ها نشان می‌دهد که موضع قرآن کریم در مواجهه با اختلاف و درگیری گروه­های مسلمان موضعی خنثی و بی اعتنا نیست بلکه به سایر مسلمانان فرمان می­دهد که در چنین شرایطی وارد عمل شده و به ایجاد صلح بین دو گروه درگیر مبادرت ورزند.

قرآن کریم برای حل اختلاف گروه­های درگیر به این میزان بسنده نکرده و برقراری صلح را بر پایه معیار‌هایی همچون تقوی، عدالت و اخوت توصیه می­کند. این در حالی است که پرچم صلح جهانی در دست کسانی است که دقیقا برخلاف آموزه­های اسلام عمل کرده و نه تنها به آغاز و تداوم درگیری به ویژه میان مسلمانان دامن می­زنند بلکه به نام حل اختلاف و برقراری صلح و آشتی، عدالت را زیرپا گذاشته، از تجاوز به حریم گروه­های ضعیف ابایی ندارند.

پژوهش حاضر نشان داد که برخلاف تبلیغات سوء علیه اسلام و قرآن، آیین جاویدان مسلمانان به جنگ ستیزی و صلح طلبی فرمان می­دهد و ظلم و تعدی را حتی به غیرمسلمانان جواز نمی­دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
آلوسی، سید محمود (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن بابویه، محمد بن علی (1403ق)،الخصال، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
حصکفی، علاء الدین (1386ق)، الدُرُّ المختار، بیروت: دارالفکر.
حق پرست، شعبان (1372ش)، «باغیان و چگونگی برخورد حکومت اسلامی با آن‌ها»، فصلنامه مصباح، شماره 5.
خمینی، روح الله (1379ش)، صحیفه نور، تهران: بنیاد نشر آثار.
دروزه، محمد عزت (1383ق)، التفسیر الحدیث، قاهره: داراحیاءالکتب العربیة.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالعلم دار الشامیه.
رضا، محمد رشید (1414ق)، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه.
زمخشری، محمود (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتب العربی.
السیوری، مقداد بن عبدالله (1419ق)، کنزالعرفان فی فقه القرآن، قم: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
شریعتی، علی (بی‌تا)، زمینه شناخت قرآن، تهران: انتشارات بعثت.
طباطبایی، سید محمد حسین (1374ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم: محمد باقر موسوی همدانی، قم: انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل بن حسن (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طبرسی، فضل بن حسن (1377ش)، جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طریحی، فخرالدین (1375ش)، مجمعالبحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف، قم: موسسه نشر اسلامی.
علی العاملی، زین الدین (بیتا)، روضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه، بیروت: دارالعالم الاسلامی.
فخر رازی، ابو عبدالله (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قرطبی، محمد بن احمد (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
قریشی، علی اکبر (1371ش)، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
قطب، سید (1425ق)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
کلینی، محمد بن یعقوب (بیتا)، اصول کافی، بیروت: دار العلم.
محقق، محمدباقر(بی‌تا)، نمونه بینات در شان نزول آیات، تهران: انتشارات اسلامی.
مدرسی، محمد تقی (1377ش)، تفسیر هدایت، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
مراغی، مصطفی (بیتا)، تفسیر المراغی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نجفی، محمد حسن (1392ش)، جواهر الکلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
واحدی، علی بن احمد (1411ق)، اسباب نزول القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.