مبانی و پیش‌فرض‌های فضل‌ الرحمان در کتاب مضامین اصلی قرآن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، ایران.

2 استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

چکیده

سخن از جاودانگی پیام قرآن در عین تطبیق با شرایط تاریخی عصر نزول برای قرآن‌پژوهان معاصر، جایگاه ویژه‌ای دارد. بر همین اساس، آراء و رویکردهای نواندیشان، محل منازعه بین اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان شده است. در این میان، فضلالرحمان فیلسوف و نواندیشی است که با اتکا به علوم فلسفه، فقه و کلام اسلامی در پی رفع تقابل اسلام و کارآمدی قرآن با دنیای مدرن بوده است. مضامین اصلی قرآن که به گزارش مضامین قرآن با رویکرد کل‌نگرانه با نگاهی نو اختصاص دارد، بی آن‌که سخنی از تفاسیر کلاسیک به میان آورد، از خود قرآن برای فهم قرآن بهره برده و از این رهگذر، روح اصلی قرآن «اخلاق قرآنی» را نشان داده است. لذا می‌توان گفت روش فضل‌الرحمان در فهم آیات، توجه به زمینه‌ی تاریخی نزول آیه و پیام منسجم آن است. پژوهش حاضر به دنبال این است که از طریق توصیفی – تحلیلی به این سؤال پاسخ دهد که مبانی فضل‌الرحمان در بیان برخی دیدگاه‌های اعتقادی و فقهی او در این کتاب چیست؟ در راستای پاسخ به این سؤال، دستاوردهای این پژوهش در چهار مبنای: تاریخ‌گرایی، اخلاق‌گرایی، تجددگرایی و عینی‌گرایی مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
آزاد، علیرضا، (1388ش)، «نگاهی به رویکرد هرمنوتیکی فضل‌الرحمان در تفسیر قرآن»، فصلنامه پژوهش دینی، ش 19.
اقبال لاهوری، محمد، (1388ش)،بازسازی اندیشه‌ی دینی در اسلام، ترجمه: محمد بقائی، تهران: نشر فردوس.
بجنوردی، سید محمد، (1380ش)، «مشروعیت خسارت تأدیه»، فصلنامه متین، ش19.
بجنوردی، سید محمد، (1383ش)، «حقوق زنان»، فصلنامه متین، ش23-24.
بخاری، محمد بن ‌اسماعیل (1401ق)، الصحیح، قاهره: لجنة إحیاء کتب السنة.
جعفری علمی، محمد، (1386ش)، «بررسی و نقد نظریه فضل الرحمان در بازسازی اجتهاد در دین»، فصلنامه علوم سیاسی، ش 37.
جوادی آملی، عبدالله، (1378ش)، زن در آیینه ی جلال و جمال، قم: نشر اسراء.
خویی، سید ابوالقاسم، (1385ش)، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ترجمه: محمد صادق نجمی و هاشم هاشم‌زاده هریسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم.
سبحانی، جعفر، (1390ش)، مسائل جدید کلامی، قم، مؤسسه امام صادق (ع).
سبحانی، جعفر، (1420ق)، مفاهیم القرآنی، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
سعید، عبدالله، (1385ش)، «فضل‌الرحمان واندیشه‌های وی در باب فهم و تفسیر قرآن»، ترجمه: مهرداد عباسی، فصلنامه مدرسه، ش4.
سنگلجی، شریعت، (2014م)، توحید عبادت «یکتاپرستی»، ریاض: دارالعقیده للنشر التوزیع.
طباطبایی، سید محمد حسین، (1360ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین قم.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، (1360ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات فراهانی.
طبری، محمد، (1356ش)، ترجمه تفسیر طبری، تهران: نشر توس.
عباسی، مهرداد، (1395ش)، «رویکرد تاریخی فضل‌الرحمان به قرآن: بررسی توصیفی ـ تحلیلی»، فصلنامه تاریخ و تمدن اسلامی، ش23.
عباسی، مهرداد، (1398ش)، «فضل‌الرحمان و قرآن پژوهی در دنیای جدید»، یازدهمین نشست از سلسله نشست‌های اندیشه‌ورزی قرآنی، تهران: انجمن مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی.
فضل‌الرحمان، (1397ش - الف)، مضامین اصلی قرآن، ترجمه: فاطمه علاقه‌بندی، تهران: نشر کرگدن، چاپ اول.
فضل الرحمان، (1397ش - ب)، اسلام و مدرنیته: تحول یک سنت فکری، ترجمه: زهرا ایران‌بان، تهران: نشر کرگدن، چاپ اول.
فضل‌الرحمان، (1379 ش - ج)، «شجاعت ایمان داشتن»، ترجمه: محمد اسکندری، مجله کیان، ش53.
کمالی، حسین، (1385ش)، «فایده تاریخ در آموزه‌های اصلاح‌گرایانه فضل‌الرحمان»، فصلنامه مدرسه، ش4.
مسلم نیشابوری، (1412ق)، الصحیح، به کوشش محمد فؤاد عبدالباقى، قاهره: دار الحدیث.
مطهری، مرتضی، (1374ش)، آشنایی با علوم اسلامی، تهران: نشر صدرا.
معرفت، محمد هادی، (1390ش)، علوم قرآنی، قم: مؤسسه فرهنگی تمهید.
ملاصدرا، محمد، (1374ش)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح: محسن بیدادفر، قم: نشر بیدار.
موحدی ساوجی، محمد حسین، (1393ش)، «همزیستی مسالمت‌آمیز انسان‌ها از دیدگاه قرآن و نظام بین المللی حقوق بشر»، فصلنامه حقوق بشر، ش1و2.
نراقی، آرش، (1398ش)، «فضل‌الرحمان و قرآن»، یازدهمین نشست از سلسله نشست‌های اندیشه‌ورزی قرآنی، تهران: انجمن مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی.
واعظی، احمد، (1389ش)، درآمدی بر هرمنوتیک، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ ششم.
Ahmed, Ahad M., (2017), The Theological Thought of Fazlur Rahman: A Modern Mutakkalim, Islamabad, Pakistan International Islamic University.
Rahman, Fazlur, (1980), Major themes of Quran, Chicago, Biblio the Islamica.
Rahman, Fazlur, (1965), Islamic Methodology in History, Karachi: Central Institute of Islamic Research.
Rahman, Fazlur, (1966), Islam, Secend Edition, university of Chicago press, Chicago and London.
Rahman, Fazlur, (1978), “Divine Revelation and the prophet”, Hamdard Islamicus, Vol.1.
Rahman, Fazlur, (2000), Revival and Reform in Islam A Study of Islamic Fundamentalis«, Edited and with an Introduction by Ebrahim Moosa, Oneworld Publications, Oxford, 185 Bandbury Road.
Rahman, Fazlur, (1983), Some Key Ethical Concepts of the Qur'ān Author, Source: The Journal of Religious Ethics, Vol. 11, No. 2.
Sonn, Tamara, (1998), Fazlur Rahman and Islamic Feminism, Atlanta, Georgia, Capther 6, The shoping of an American Islamic Disseourse.
Encyclopaedia of Islam, (2014), Second Edition, al- kuran. Edited by: P. Bearman, Th. Biangais.