اعتبارسنجی دعای عدیله

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن وحدیث دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.

چکیده

بخشی از دعاهایی که در میان مسلمانان رواج یافته و در برخی از کتب ادعیه به‌عنوان یک متن حدیثی و مأثور نقل شده، از اعتبار لازم برخوردار نبوده و یا اسناد آن به دست نرسیده است. به نظر می‌رسد یکی از این دعاهای مشهور و فاقد سند، دعای عدیله باشد. بررسی پیشینه­ی وجود این دعا در متون کهن، میزان توجه عالمان دینی، فقیهان و محدثان به این دعا و نیز نقد سندی و تحلیل محتوایی آن، راه دستیابی به اعتبار یا عدم اعتبار آن را هموار می­نماید. ازاین‌رو، پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی ـ تحلیلی، ضمن بیان دیدگاه­های مطرح‌ شده در خصوص این موضوع، میزان اعتبار متن این دعا را مورد نقد و بررسی قرار دهد. به نظر مؤلف، متن مشهوری که نام دعای عدیله را بر خود گرفته و به امام علی (علیه السلام) منسوب شده است، به دلایلی چند ازجمله؛ مرسل بودن متن دعا و همچنین موجود نبودن آن در متون معتبر حدیثی و دعایی و نیز پاره­ای از ناروایی‌های متنی و محتوایی، فاقد ویژگی‌های ادعیه مأثوره از اهل بیت (علیهم السلام) بوده و امکان انتساب به ایشان را ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1385ق)، علل الشرائع و الأحکام و الأسباب، نجف: الحیدریة.
ابن ‌بابویه، علی بن موسی (1406ق)، فقه الرضا (منسوب به امام رضا (علیه السلام)) تحقیق: مؤسسه آل البیت (علیه السلام)، مشهد: کنگره جهانی امام رضا (علیه السلام)
ابن داود حلی، تقی الدین حسن بن علی (1392ق)، رجال ابن داود، تحقیق: سید محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف: مکتبة الحیدریه.
ابن شهر آشوب مازندرانی، ابوعبدالله محمدعلی (1380ق)، معالم العلماء، نجف: حیدریه.
ابن طاووس، سید علی بن موسی (1414ق)، اقبال الاعمال، تحقیق: جواد قیومی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی
ابن طاووس، سید علی بن موسی (1414ق)، الدروع الواقیة، قم: موسسه آل البیت (علیه السلام)
امین، سید محسن (1406ق)، اعیان الشیعه، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
ایزدی، مهدی، (1390ش)، «ملاک­های نقد متن حدیث بر اساس منابع روایی فریقین»، مطالعات قرآن و حدیث، شماره 8، ص5-26.
بسطامی، علی ابن طیفور (1384ش)، منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، تهران: حکمت.
بهبهانی، وحید، (بی­تا) تعلیقة علی منهج المقال، بی­جا: بی‌نا.
تبریزی انصاری، مولی محمدعلی بن احمد (1418ق)، اللمعة البیضاء فی شرح خطبة الزهراء (سلام الله علیها)، تحقیق: سید هاشم میلانی، قم: موسسه الهادی.
تهرانی، شیخ آقابزرگ (بی‌تا)، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت: دارالاضواء.
جزایری، سید عبدالله، (بی­تا)، التحفة السنیة فی شرح نخبة المحسنیة، نسخه­ی خطی آستان قدس رضوی، به شماره 2269.
جزایری، سید نعمت‌الله (1417ق)، نورالبراهین، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم: موسسه نشر اسلامی.
حسن ­زاده آملی، حسن (1377ش)، هزار و یک نکته، تهران: رجاء.
حسینی حلی، سید علی بن طاووس (1323ق)، مهج الدعوات و منهج العبادات، قم: دار الذخائر.
حسینی میلانی، سید علی (بی­تا)، سایت رسمی آیت‌الله حسینی میلانی (مدظله‌العالی)، بخش پرسش و پاسخ.
حکیم، سید محسن (1404ق)، مستمسک العروة، قم،: کتابخانه­ی مرعشی.
حموی، ابوعبدالله یاقوت (1414ق)، معجم الادباء، تحقیق: احسان عباس، بیروت: دار العرب الاسلامی.
خمینی، سید مصطفی (1376ش)، الخلل فی الصلاة، تحقیق: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خویی، سید ابوالقاسم، (1411ق)، کتاب الطهارة، قم: لطفی.
دهخدا، علی‌اکبر (1341ش)، لغت‌نامه دهخدا، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور
سبزواری، محمدابراهیم (1383ش)، شرح حکمی و عرفانی دعای عدیله، قم: انصاری.
السید اعجاز حسین (1409ق)، کشف الحجب و الاستار، قم: کتابخانه مرعشی.
سیستانی، سید علی (بی­تا)، تعلیقة علی العروة الوثقی، بی­جا: بی‌نا.
شاکری، حسین (1417ق)، ربع قرن مع العلامة الامینی، قم: نشر مولف.
شاملو، احمد (1379ش)، کتاب کوچه، با همکاری آیدا سرکیسیان، تهران: مازیار.
طباطبایى، محمدحسین، (1374ش) تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، (1419ق)، العروة الوثقی، قم: موسسه نشر اسلامی.
طریحی، فخرالدین، (1367ش)، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
طوسی، ابو­جعفر محمد­ بن­ حسن ­(1365ش)، تهذیب الاحکام، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
 طوسی، ابو­جعفر محمد ­بن ­حسن­ (1411ق)، مصباح المتهجد، تحقیق: علی‌اصغر مروارید، بیروت: مؤسسه فقه شیعه.
طوسی، ابو­جعفر محمد­ بن­ حسن­ (1415ق)، رجال الطوسی، تحقیق: جواد قیومی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
قمی، شیخ عباس (1371ش)، مفاتیح‌الجنان، ترجمه مصباح ­زاده، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
قمی، شیخ عباس (بی­تا)، الکنی و الالقاب، تحقیق: محمدهادی امینی، تهران: صدر.
کفعمی،تقی الدین ابراهیم بن علی عاملی (1403ق)، البلد الامین، بیروت: موسسه اعلمی.
کفعمی،تقی الدین ابراهیم بن علی عاملی (1419ق)، منازل الآخرة و المطالب الفاخرة، تحقیق: سید یاسین موسوی، قم: موسسه نشر اسلامی.
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، (بی­تا)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1406ق)، روضة المتقین، تهران: بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1410ق)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار ائمة الأطهار (علیه السلام)، بیروت: مؤسسه الطبع و النشر.
مصطفوی، سید حسن (1368ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
نجاشی کوفی، ابوالعباس احمد بن علی (1416ق)، رجال النجاشی (فهرست اسماء مصنفی الشیعه)، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
نفیسی، شادی؛ تجار، شیوا (1399ش)، «اعتبارسنجی حدیث دال بر تطابق آیه کهیعص با واقعه عاشورا»، مطالعات قرآن و حدیث، شماره 26، ص25-51.
نمازی شاهرودی، علی (1419ق)، مستدرک سفینة البحار، تحقیق: حسن بن علی نمازی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.