مراحل تاریخی شکل‌گیری نظام حقوق اقتصادی در قرآن کریم

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

در دوران جاهلیت به دلیل پررونق بودن تجارت معاملات اقتصادی زیادی انجام می‌شد ولی نظام حقوقی حاکم بر آن دوران ساده و دارای انحرافات زیادی بود. به گونه‌ای که موجب شکاف طبقاتی و از بین رفتن حقوق ضعیفان می-گردید. از این رو قرآن کریم در مسیر تربیتی خود به مسائلی مانند حقوق قراردادها،مالکیت و شیوه صحیح انجام مبادلات اقتصادی اشاره کرده است. پر واضح است این آیات در یک بستر تاریخی نازل شده‌اند لذا تدبر در آن‌ها مطابق با ترتیب نزول و با توجه به حوادث و مخاطبان عصر نزول می‌تواند نکات جدیدی را پیش رو مفسر قرار دهد و مراحل تکوین و تطور گزاره‌های مرتبط با آن را روشن کند. پژوهش حاضر با همین هدف به نگارش درآمده است. بدین‌سان مطابق با روایات معتبر ترتیب نزول چینش آیات مرتبط با بحث مشخص گردید و و سعی بر آن شد با مقارنه این آیات مراحل نهادینه‌شدن دستورات الهی کشف شود. با این شیوه مطالعاتی بدست آمد تشریع نظام حقوق اقتصادی قرآن به صورت تنزیلی در سه مرحله فرهنگ سازی،بیان فقهی-حقوقی احکام و تثبیت قراردادها انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
آلوسی، سید محمود (1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن جوزى، ابوالفرج عبدالرحمن بن على، (1422)، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت: دارکتب العربیه.
افغانی، سعید (1974)، اسواق العرب فی الجاهلیه و الاسلام، بیروت: دارالفکر.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1407)، الجامع الصحیح، بیروت: دار الکثیر.
بغدادی، علی بن محمد (1415ق)، لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت: دار الکتب العلمیه.
بهجت پور، عبدالکریم (1392)، تفسیر تنزیلی (مبانی، اصول، قواعد و فواید)، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
پاکتچی، احمد (1397ش)، «بازخوانی انگاره ربا در قرآن کریم»، مجله مطالعات قرآن و حدیث، دوره یازدهم، شماره2.
دروزة، محمد عزت (1383)، التفسیر الحدیث، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
دیاری، محمد تقی (1397)، «راهبردهای حل بحران­های فرهنگی ـ اجتماعی جاهلیت از منظر قرآن و حدیث»، مجله مطالعات قرآن و حدیث، دوره دوازدهم، شماره اول.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار العلم.
زرکشی، بدرالدین (1376)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
سیوطی، جلال الدین (1974)، الاتقان فی علوم القرآن، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
شریف­زاده، محمد جواد (1390)، «ساز و کارهای اعمال قرارداد در اقتصاد اسلامی»، مجله اقتصاد اسلامی، سال یازدهم، شماره44.
شریف­زاده، محمد جواد (1391)، حقوق و اقتصاد در اسلام، تهران: دانشگاه امام صادق.
صدر، سید محمد باقر (1357)، اقتصادنا، قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للامام الشهید الصدر.
طباطبایی، سید محمد حسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.
طبرسی، فضل بن حسن (1373ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طبرسی، فضل بن حسن (1377ش)، جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طبری، محمد بن جریر (1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
طریحى، فخر الدین (1375)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
طیب، سید عبدالحسین (1383اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.
علی، جواد (1422)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام. بی‌جا: دار الساقی.
فاضل مقداد، عبدالله (1373)، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران: مرتضوی.
قرشى، سید على اکبر (1377)، تفسیر احسن الحدیث،تهران: بنیاد بعثت.
قرطبی، محمد بن احمد (1364)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو.
قمى، على بن ابراهیم (1367)، تفسیر قمی، قم: دارالکتاب.
کاشانى، ملا فتح الله (1423)، زبدة التفاسیر، قم: بنیاد معارف اسلامی.
مقاتل بن سلیمان (1423)، تفسیر قرآن، بیروت: دار احیاء التراث.
مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
میبدی، احمد بن ابی سعد (1371)، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران: انتشارات امیر کبیر.
میدانى، عبدالرحمن حسن حبنکه ‏(1361)، معارج التفکر و دقائق التدبر، دمشق: دارالقلم.
نجفی، محمد حسین (1385)، جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نکونام، جعفر (1380)، درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن: تهران: هستی نما.
واحدى، على بن احمد (1411)، اسباب نزول القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیه.
واقدی (بی­تا)، المغازی، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.