تحلیل انتقادی رویکرد ماهر جرار در برخورد با منابع سیره نزد شیعه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا ،تهران ، ایران.

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

چکیده

حدیث اسلامی خاصّه روایات سیره پیامبر (ص)، همواره مورد توجه خاورشناسان بود است و در چند دهه­ی اخیر نیز توجه به این قبیل پژوهش‌ها،گسترش یافته است. مقاله­ی «سیره اهل کساء: منابع قدیمی شیعی راجع به سیره­ حضرت محمد(ص)» نوشته ماهر جرار با نگاهی متفاوت و از دریچه­ی منابع اولیه­ی شیعه، در پی بررسی منابع قدیمی در خصوص سیره پیامبر(ص) برآمده است. دلیل پرداختن وی به موضوع مذکور، از آن جهت است که هیچ ­یک از پژوهش‌های انجام شده توسط خاورشناسان، در خصوص سیره­ پیامبر(ص) از آغاز قرن بیستم به بعد، به طور ویژه منابع سیره و مغازی شیعی را مورد بررسی و دقت نظر قرار ندادند. پژوهش پیش رو با رویکرد تحلیل انتقادی برخی آسیب­های روشی، مبنایی و غایی مقاله جرار را استخراج کرده است، از جمله آسیب­های روشی، جایگزینی روش بازیابی منابع با روش بازسازی منابع، عدم ارائه­ ملاک در گزینش افراد، تتبع ناقص در منابع پژوهش؛ آسیب­های مبنایی اتهام عدم اهتمام شیعیان در سیره­­نگاری، محدود نمودن منابع متقدّم شیعی در باب سیره، تحوّل و تطوّر متون روایی در جریان انتقال حدیث و در نهایت از نگاه سوگرانه جرار به منابع شیعی می‌توان به عنوان آسیب غایی یاد کرد. وجه قوت اثر جرار پرداختن گشودن بابی برای سایر پژوهشگران در این حوزه مطالعات شیعه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
ابان بن عثمان، احمر (1375ش). المبعث و المغازی و والوفاة و السقیفة و الردة، تحقیق: رسول جعفریان، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن اسحاق، محمد (1398ق). سیرة ابن اسحاق (کتاب السیر و المغازی)، الطبعة الاولی، بیروت: دارالفکر.
ابن حجر، عسقلانی (1326ق). تهذیب التهذیب، هند: مطبعة دارالمعارف النظامیة.
ابن ندیم، محمدبن اسحاق (1415). الفهرست، بیروت: دارالمعرفة.
اصغرپور، حسن (1387). «بررسی محورهای مناقب و فضائل در کتب شش­گانه­ی اهل سنت»، مطالعات اسلامی، شماره 81، صص61-37.
امین، سید محسن (1406ق). مستدرک اعیان الشیعه، بیروت: دارالمعرفة.
بحرانى، سید هاشم بن سلیمان (1374ش).‏ البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه بعثه.
برقى، احمد بن محمد بن خالد (1383ق). رجال البرقی‏، تهران: انتشارات دانشگاه تهران‏.
تهرانی، آقابزرگ (1408ق). الذریعه الی تصانیف الشیعه، قم: اسماعلیان.
جعفریان، رسول (1388ش). تاریخ تشیع در ایران، تهران: نشر علم.
جعفریان، رسول (1393ش). نقد و بررسی منابع سیره نبوی، تهران: سمت.
حسینیان مقدم، حسین (1396ش). تطورشناسی سیره­نگاری با تکیه بر نقش اصحاب امامان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حسینی، بی بی زینب؛ رضاداد، علیه؛ بشیرزاده، صادق (1400ش)، « نقش جریان تاریخی تدلیس سندی در بازیابی روایات امام صادق (ع) از جوامع روایی اهل سنت»، مطالعات قرآن و حدیث، شماره 2، صص 289-320.
خضری، سید احمدرضا (1396ش). مجموعه مقالات همایش سیره­پژوهی و سیره­پژوهان، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
خطیب البغدادی، أبوبکر أحمدبن علی (1417ق). تاریخ بغداد، بیروت: دارالکتب العلمیة.
خطیب البغدادی، أبوبکر أحمدبن علی ­(بی­تا). تقیید العلم، بیروت: إحیاء السنة النبویة.
خویى، سید ابوالقاسم (1410ق). معجم رجال الحدیث‏، قم‏: مرکز نشر آثار شیعه.
راوندى، قطب الدین سعید بن هبة الله ‏(1409ق). قصص الأنبیاء علیهم السلام، محقق غلامرضا عرفانیان یزدى، مشهد: مرکز پژوهش هاى اسلامى‏.
سیوطی، جلال الدین (1404ق). الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
سیوطی، جلال الدین (1417ق). تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، دمشق: دارالکلم الطیب.‏
صدر، سید حسن (بی تا). تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، عراق: شرکه النشر و الطباعه العراقیه.
صفار، محمدبن حسن ‏(1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم‏، محقق محسن بن عباسعلى کوچه باغى، ‏قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
طبرسى، فضل بن حسن (1390ق).‏ إعلام الورى بأعلام الهدى، تهران‏: اسلامیه.
طوسى، محمد بن الحسن (1381ق). رجال الشیخ الطوسی‏، نجف: انتشارات حیدریه‏.
طوسى، محمد بن الحسن (بی­تا). الفهرست‏، نجف: المکتبة المرتضویة.‏
عمادی حائری، محمد (1388ش). بازسازی متون کهن حدیث شیعه؛ روش، تحلیل، نمونه، تهران: مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
غفاری ­صفت، علی ­اکبر؛ صانعی ­پور، محمدحسن (1384ش). دراسات فی علم الدرایة، تهران: سمت.
فتال نیشابورى، محمد بن احمد (1375ش‏). روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم: انتشارات رضى.
قدردان قراملکی، محمدحسن (1388ش). امامت پاسخ به شبهات کلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قمى، على­بن ابراهیم‏ (1404ق). تفسیر القمی‏، محقق طیّب موسوى جزائرى، قم: دار الکتاب‏.
کریمی، محمود؛ طباطبائی نژاد، سیدسجاد (1391). «تحلیل انتقادی نظرات «اتان کولبرگ» در موضوع جهاد از دیدگاه امامیه»، مطالعات قرآن و حدیث، شماره 1، صص 87-111.
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏ (1407ق). الکافی، محقق على اکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
لطفی، سید مهدی؛ محمدزاده، عاطفه (1394ش). «نقد و بررسی فضائل اهل بیت در تفسیر الحدیث محمد عزه دروزه»، مطالعات قرآن و حدیث، شماره 1، صص 193-224.
مجلسى، محمد باقر (1403ق). بحار الانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار علیهم السلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
مجلسى، محمد باقر ‏(1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول علیهم السلام‏، محقق هاشم رسولى محلاتى، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مدرسی طباطبایی، سید حسین (1386ش). میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخست هجری، ترجمه سید علی قرائی، چاپ دوم، بی­جا: چاپ اعتماد.
معارف، مجید (1384ش). تاریخ عمومی حدیث، چاپ سوم، تهران: کویر.
موتسکی، هارالد (1386ش). زندگی نامه حضرت محمد 9 بررسی منابع، ترجمه محمدتقی اکبری و عبدالله عظیمایی، چاپ اول، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی.
مهدوی راد، محمدعلی؛ دلبری، سید علی (1389). «بررسی آسیب تقطیع نادرست در روایات»، علوم حدیث، شماره 55، صص 157-132.
نجاشى، احمدبن على (1407ق). رجال النجاشی‏، قم: انتشارات جامعه مدرسین‏.
نجاشى، احمدبن على (1409ق). المغازی، تحقیق مارسدن جونس، الطبعة الثالثة، بیروت: دارالأعلمی.
واقدی،محمد بن عمر بن واقد (1369ش). المغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
یاقوت حموی، شهاب الدین (1414ق). معجم الادباء، الطیعة الاولی، بیروت: دارالغرب الاسلامی.
Jarar. Maher, (2000), “Sirt ahl al-kisa, arl shi’I source on the biograph of Propht” in H.Motzki, eg. The Biography of Muhammad The Issue of the Sources, Koln: Brill
Motzki. Harald, (2000), The Biography of Muhammad The Issue of the Sources, Koln: Brill.