ادله جواز عقلی و نقلی تفسیر نزولی قرآن کریم

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مقطع دکترای علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث ، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

4 استادیار گروه علوم قران و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

سبک­های تفسیری، همچون تفسیر تنزیلی، نقش طریقی برای کشف مراد جدی الهی دارند. تردیدی نیست که هیچ دلیلی بر انحصار فهم آیات قرآنی به سبک ترتیب مصحف فعلی وجود ندارد. مسئله این پژوهش آن است که ضمن تأکید بر انتخاب روش روایت محور در مطالعات تفسیر تنزیلی و با رویکردی متفاوت، به بیان منظومه فکری مفسران قائل به فایده‌مندی سبک تفسیر تنزیلی پرداخته و ادلّه عقلی و نقلی جواز تفسیر تنزیلی به‌عنوان یکی از سبک‌های تفسیری را مورد تحلیل قرار دهد. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که ادله نقلی جواز سبک تفسیر نزولی عبارت است از: سبک نگارش مصحف امام علی (علیه السلام)، روایات عدم منع از تفسیر تنزیلی، ابلاغ و تعلیم وحی به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله). مهم‌ترین ادله عقلی نیز عبارت است از: عدم انحصار روش‌های شناخت و تفسیر قرآن، ترتیب توقیفی یا اجتهادی سور و وجود قرآن به‌مثابه یک موجود زنده که در بستر نزولش شناخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
ابن شهرآشوب مازندرانی (1379ق)، مناقب آل­ أبی طالب(ع)، قم: انتشارات علامه.
ابن نعمان، محمد‌بن محمد (1413ق)، الکلام فی دلائل القرآن، بیروت: دارالاحیاء.
ایازی، سید محمدعلی (۱۳۷۸)، شناخت ‌نامه تفاسیر، رشت: کتاب مبین.
ایازی، سید محمدعلی (۱۴۱۴ ق)، المفسرون حیاتهم و منهجهم، تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ایرانی قمی، اکبر (1371)، روش شیخ طوسی در تبیان، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
ایازی، سید محمد علی (1368) «نگاهی به تفاسیر موضوعی معاصر»، مجله کیهان اندیشه، شماره 28.
ایازی، سید محمد علی (1389)‌، «نقدی بر فواید تفسیر ترتیب نزولی»، فصلنامه پژوهش های قرآنی، دوره 16.
بازرگان، مهدی (1365)، سیر تحول قرآن، تهران: نشر کلمه.
بقاعی، برهان ­الدین (1369ق)، نظم الدرر فی تناسب الایات و السور، حیدرآباد هند: دائره المعارف العثمانیه.
بهجت پور، عبدالکریم (1391)، تفسیر همگام با وحی، قم: موسسه تمهید.
بهجت پور، عبدالکریم (1389)، «رویکردی نو در تفسیر بر اساس ترتیب نزول»، مجله پژوهش های قرآنی، دوره 16.
بهجت­پور، عبدالکریم (1392)، تفسیر تنزیلی،مبانی، اصول، قواعد و فواید، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
ترمذی، محمدبن عیسی (1931م)، سنن الترمذی، قاهره: المطبعه المصریه.
جابری، محمد عابد (1991م)، التراث و الحداثه، بیروت: الوحدة العربیة.
جابری، محمدعابد (2010م) فهم القرآن الحکیم التفسیر الواضح حسب ترتیب النزول، بیروت: الوحدۀ العربیه.
جانی پور، محمد (1394)، «بررسی پیشینه و انگیزه های مستشرقان از پرداختن به موضوع اختلافات قرانی»، مجله مطالعات قرآن و حدیث، پیاپی 17.
حاجی اسماعیلی، محمدرضا (1388)، «نوگرایی در دانش تفسیر و بررسی دلایل آن»، مجله مطالعات قرآن و حدیث، پیاپی 4.
حکیم، سیدمحمدباقر (1417ق)، علوم قرآن، قم: مجمع­الفکرالاسلامی.
خویی، سیدابوالقاسم (1382)، البیان فی تفسیر قرآن، قم: احیاء آثار امام خویی.
دروزه، محمدعزۀ (1429ق)، التفسیر الحدیث ترتیب السور حسب النزول، تونس: دارالغرب.
رازی، فخرالدین (1420ق)، مفاتیح ­الغیب (تفسیر کبیر)، بیروت: داراحیاء.
رضایی اصفهانی، محمدعلی (1382)، روش­ها و گرایش­های تفسیری قرآن، قم: علوم اسلامی.
زرقانی، محمد عبد العظیم (1362ق)، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت: دار احیاء.
زرکشی، بدرالدین محمد (1408ق)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالفکر.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1353)، قرآن در اسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: علوم اسلامی.
طبرسی، احمدبن علی (1403ق)، الاحتجاج، مشهد: مرتضی.
طبری، محمدبن جریر (1382)، تاریخ­ الامم و الملوک، بیروت: ابراهیم.
طبری، محمد بن جریر (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.
عمیدزنجانی، عباسعلی (1424ق)، مبانی و روش‌های تفسیر قرآن، تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فقهی­زاده، عبدالهادی (1374)، پژوهشی در نظم قرآن، تهران: جهاد دانشگاهی.
قرطبی، محمدبن احمد (1364)، الجامع لاحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو.
قمرزداه، محسن (1393)، «مروری بر کتاب تفسیر همگام با وحی»، مجله آینه پژوهش، دوره 25، شماره 148.
لطفی، سیدمهدی (1390)، «پیوستگی متنی سوره های قرآن کریم»، مجله مطالعات قرآن و حدیث، پیاپی 8.
مجلسی، محمدباقر (1440ق)، بحار الانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار علیهم السلام، بیروت: الوفاء.
معرفت، محمدهادی (1379)، تفسیر و مفسران، قم: موسسه تمهید.
معرفت، محمدهادی (1384)، تاریخ قرآن، تهران، سمت.
ملاحویش، عبدالقادر (1382ق)، بیان المعانی علی حسب ترتیب النزول، دمشق: مطبعه الترقی.
مودب، سیدرضا (1388)، مبانی تفسیر قرآن، قم: دانشگاه قم.
مهدوی راد، محمدعلی (1382)، آفاق تفسیر؛ مقولاتی در تفسیر پژوهی، تهران: هستی نما.
نکونام، جعفر (1382)، پژوهشی در مصحف امام علی(ع)، رشت: کتاب مبین.
نکونام، جعفر (۱۳۸۶)، روش تحقیق با تکیه بر علوم اسلامی، قم: دانشگاه قم.