مبانی و اصول تربیت سیاسی زمامداران در قرآن کریم

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (علیه السلام)، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق(علیه السلام)، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق(علیه السلام)، تهران، ایران.

چکیده

اهمیت زمامداران بدان حد است که در دین مبین اسلام سعادت یا شقاوت مردم به پیشوای آنها گره می­خورد. این جایگاه، اهمیت تربیت زمامداران را میرساند که یکی از ابعاد آن، تربیت سیاسی زمامداران می‌باشد. از سویی دیگر، خلأ تئوریک و عملکرد نامطلوب زمامداران ضرورت این مسئله را نشان می­دهد. بر این اساس پژوهش حاضر با استخراج مبانی و اصول تربیت سیاسی زمامداران در قرآن کریم با روش تفسیر توسعهای با رویکرد انتقادی میتواند تدوین بعد نظری الگوی تربیت سیاسی زمامداران را تسهیل نماید. یافته‌های پژوهش بیانگر استخراج مبانی تربیت سیاسی زمامداران از منظر قرآن کریم در ابعاد: خداشناختی، انسان شناختی، ارزش شناختی، هستی شناختی و معرفت شناختی و اصول آن در سه ساحت بینش، گرایش و کنش است. از ترکیب مبانی و اصول به‌مثابه بُعد نظری الگوی تربیت با عوامل، موانع و روش‌ها به‌مثابه بُعد عملی الگوی تربیت و ویژگی‌های زمامدار مطلوب به‌مثابه هدف، درنهایت می‌توان الگوی تربیت سیاسی زمامداران از منظر قرآن کریم را استخراج نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
ابن‌ حیون، نعمان بن محمد مغربى،‏ (1385 ق)، دعائم الإسلام، ‏مصحح: فیضى، آصف‏، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏.
‏ابن ‌شعبه حرانى، حسن بن على، (1363 ق)، تحف ­العقول، قم: راه حق.
ابن ­فارس، أحمد بن فارس، (1404 ق)، معجم مقاییس اللغة، قم: ‏مکتب الاعلام الاسلامی.‏
ابن ‌منظور، محمد بن مکرم، (1414 ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
اعرافی، علیرضا، (1387)، اهداف تربیت از نظر اسلام (درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی 2)، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
اعرافی، علیرضا؛ موسوی، سید نقی، (۱۳۹۱)، «تعریف تربیت و تطبیق آن بر حرکت فلسفی»، تربیت اسلامی، سال 7، شماره ۱۴.
افتخاری، اصغر، (16/03/1395)، روش‌شناسی در مطالعات سیاسی اسلام، جزوه درسی.
اولادقبا، بهاره؛ فتحی­زاده، فتحیه؛ محصص، مرضیه، (1399)، «ساختار تعاملات مدیریتی حاکمان از رهگذر تحلیل محتوای نامه 53 نهج­البلاغه»، دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، پیایی 26، صص 167-192.
باقری، خسرو، (1390)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی: کاوشی برای تدوین چهارچوب نظری تربیت اسلامی، تهران: انتشارات مدرسه.
بحرانى، هاشم بن سلیمان، (1415 ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: موسسة البعثة.
پاکتچی، احمد، (1387)، تاریخ تفسیر قرآن کریم، تنظیم و ویرایش: محمد جانی پور، تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
جراحی­دربان، مهدی؛ بابازاده، مجید؛ رودمقدس، رمضانعلی، (1393)، «مبانی، اصول و روش­های تربیت سیاسی در اسلام از منظر قرآن»، بصیرت و تربیت اسلامی، دوره 11، شماره 31، صص 95- 112.
جلالی، حسین، (1380)، «درآمدى بر بحث «بینش»، «گرایش»، «کنش» و آثار متقابل آن­ها»، دوفصلنامه معرفت، شماره 50.
جوادی آملی، عبدالله (بی تا)، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، قم: نشر اسراء.
حسنی، محمد، (1379)، «درآمدی بر مبانی، اصول و روش‌های تربیت سیاسی از دیدگاه امام علی علیه‌السلام»، در مجموعه مقالات همایش تربیت در سیره و کلام امام علی (علیه‌السلام)، به اهتمام علی‌رضا اعرافی و همکاران، تهران: تربیت اسلامی.
خامنه ای، سید علی (بی تا)، سایت www.khamenei.ir
داوودی محمد؛ فاضلی دهکردی مهدی، (1394)، «بررسی اهداف تربیت سیاسی در قرآن، با تاکید بر مبانی و اصول تربیتی»، آموزه­های تربیتی در قرآن و حدیث، دوره 1، شماره 2، صص 19-40.
دهخدا، علی‌اکبر، (1373)، لغت‌نامه دهخدا، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1412 ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالشامیه.
رحیمی، علیرضا، (1389)، تعلیم و تربیت بصیرت‌گرا: ارائه‌ی نظریه‌ای تربیتی مبتنی بر مفهوم بصیرت، تهران: دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
سلطانی، اعظم، (1389)، پایان نامه کارشناسی ارشد: بررسی تطبیقی قرآن و نهج‌البلاغه در تبیین سیره‌ی حکومتی رهبران در جامعه، کرمانشاه: دانشگاه رازی.
شریف الرضی، محمد بن حسین، (1414)، نهج‌ البلاغه، قم: راه حق.
صفایی حائری، علی، (1395)، روش برداشت از قرآن، قم: لیله‌القدر.
طباطبایى، محمدحسین، (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن‏، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
عابدینی، روح­اله؛ بهشتی، سعید؛ رشیدی، شیرین، (1399)، «تربیت سیاسی از منظر قرآن کریم با رویکرد تدبر سوره­ای»، علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، دوره 8، شماره 14، صص 242-223.
علم­الهدی، جمیله، (1389)، نظریه اسلامی تعلیم و تربیت، تهران: دانشگاه امام صادق علیه­السلام.
فارابی، ابونصر، (1967 م)، المله الفاضله، تحقیق: دکتر محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق.
‏فراهیدى، خلیل بن أحمد، (1409 ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت.
قائمی­مقدم، محمدرضا، (1382)، روش­های آسیب­زا در تربیت از منظر تربیت اسلامی، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
قرائتى، محسن، (1388)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن.
کلینى، محمد بن یعقوب، (1407 ق)، الکافی، تهران، دار الحدیث.
کهتری، محسن؛ کاویانی، محمد؛ شیروانی، علی، (1391)، پایان نامه کارشناسی ارشد: نقش متقابل بینش ها، گرایش ها و رفتارها با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی، قم: دانشگاه باقرالعلوم.
لطیفی، میثم؛ دانایی­فرد، حسن؛ رحمانی، فاطمه، (1398)، «مبانی تعامل مردم و حکومت از منظر تفسیر المیزان»، دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، پیاپی 24، صص 243-269.
مجیدی، حسن، (1394)، عقلانیت سیاسی در اندیشه فارابی و توماس آکوییناس، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
مصباح­یزدی، محمدتقی و نویسندگان، (1394)، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: انتشارات مدرسه.
مصباح­یزدی، محمدتقی، (1391)، پند جاوید: شرح وصیت امیرالمؤمنین على (علیه السلام) به فرزندش امام حسن مجتبى (علیه السلام)، نگارش علی زینتی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
مصلائی­پور عباس؛ محمدنام، سجاد، (1389)، «مقدمه ای در اعجاز معنایی قرآن کریم»، دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، پیاپی 7، صص 5-30.
مطهری، مرتضی، (1364)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: انتشارات الزهرا.
مظاهری طهرانی، بهاره، مصلائی‌پور، عباس، ایزدی، مهدی، (1396)، «گونه شناسی آیات علمی قرآن و مبانی استنباط گزاره‌های علمی از آن‌ها»، آموزه‌های قرآنی، شماره 26.
مکارم شیرازى، ناصر، (1371)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
موسوی الیگودرزی، سید مهدی، (1387)، «درآمدی بر تربیت سیاسی از دیدگاه قرآن کریم»، راه تربیت، شماره 5.
میراحمدی، منصور، (1387)، «اصول و مبانی تربیت سیاسی در متون و منابع دینی»، راه تربیت، شماره 5، صص 95-121.
میرهادی، سیدمهدی، (۱۳۷۲)، «تأملی در تعریف و مفهوم تربیت»، دوفصلنامه تربیت، سال 8، شماره ۷۹.
نوروزی، محمدجواد، (1390)، «اندیشه سیاسی محمدتقی مصباح­یزدی»، اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، به اهتمام علی‌اکبر علیخانی و همکاران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
Macgiavelli, Niccolo, (nodate), The Prince, Translated and Edited by Peter Bondanella, Oxford univercity press.
Merelman, Richard M. and Foster, Charles R., (1978), Political Culture and Education in Advanced Industrial Societies: West Germany and the United States, International Review of Education, Springer, Vol. 24, No. 4.
Thomas, Tse Kwan Choi, (2005), Civic and Political Education, Education and Society in Hong Kong and Macao.
www.portal.esra.ir.