سنت‌های الهی در دیدگاه تفسیری آیت‌الله خامنه‌ای‌ (مدظله‌ العالی)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد حقوق خانواده پردیس خواهران دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران. ‏

2 دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.‏

چکیده

سنت‌های الهی، قوانین بنیادین، ثابت و فراگیری هستند که بر جهان آفرینش حاکم‌اند. شناخت این قواعد، ضمن کمک به هدایت مردم، زمینه تحلیل دقیق‌تر جوامع انسانی و تدبیر بهتر حرکت آن‌ها را فراهم می‌کند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله‌العالی) در بسیاری از مباحث تفسیری خود به این موضوع مهم پرداخته است لذا پژوهش حاضر درصدد است تا موضوع سنت‌های الهی را در آثار تفسیری ایشان بررسی کند. این پژوهش با روش تحلیل مضمونی صورت پذیرفته؛ لذا داده‌های پژوهش، پس از نمونه‌گیری هدفمند، طی سه مرحله، کدگذاری و تحلیل شده است. نهایتاً یافته‌های پژوهش ذیل سه کلان مقوله «ویژگی‌های سنت‌های الهی»، «مصادیقی از سنت‌های الهی» و «نتایج و ثمرات شناخت سنت‌های الهی» دسته‌بندی شده و شبکه مضامین سنت‌های الهی در دیدگاه تفسیری رهبر انقلاب ارائه شده است. ازجمله سنت‌های الهی استخراج شده در این پژوهش می‌توان به سنت‌های «پیروزی نهایی حق بر باطل»، «نصرت اهل ایمان»، «مجازات»، «آزمایش» و ... اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1378)، عیون اخبار الرضا، تهران: نشر جهان.
ابن درید، محمد بن حسن (1988)، جمهرة اللغة، بیروت: دار العلم للملایین.
ابن طاووس، على بن موسى (1409)‏، إقبال الأعمال، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة.
ابن فارس، احمدبن فارس؛ هارون، عبدالسلام محمد (۱۴۰۴). مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلان الاسلامی.
ازهرى، محمد بن احمد (1421)، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
‏‫انصاری، محمد بن مکرم (۱۴۱۴). لسان العرب. بیروت: دارالصار.
بروجردی، سیدحسین (1416)، البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر- تقریر بحث البروجردی للشیخ المنتظری، قم: مکتبة آیت‌الله المنتظری.
‏‫پرچم، ‌اعظم؛ باقرپور، ‌مریم. (۱۳۹۳). «بررسی دیدگاه آیت‌الله محمدباقر صدر در زمینه‌ی سنت‌های اجتماعی در قرآن». دانشنامه علوم قرآن و حدیث، شماره 1، صص 13-36.
‏‫جعفری‌نژاد، ‌مسعود؛ زارع، ‌غلامحسین؛ شفیعی، ‌اسماعیل (۱۳۹۹)، «نقش سنت‌های الهی در تداوم انقلاب اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری». رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 14، صص 237-256.
جوادی آملی، عبدالله (1395)، همتایی قرآن و اهل‌بیت، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1397)، قرآن در قرآن، قم: اسراء.
حامد مقدم‌، احمد. (۱۳۷۹)، سنت‌های‌ اجتماعی‌ در قرآن‌ کریم‌. مشهد: بنیاد پژوهشهای‌ اسلامی‌.
التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری (ع)، (1409ق)، قم:‏ مدرسة الإمام المهدی (عج‏).
حلوانى، حسین بن محمد (1408)، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، قم: مدرسة الإمام المهدی (عج).
خامنه‌ای، سید علی. (۱۳۹۵). طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن. تهران: موسسه فرهنگی ایمان جهادی.
خامنه‌ای، سید علی. (۱۳۹۶الف‌). ‏‫بیان قرآن‏: تفسیر سوره‌ی برائت. تهران: موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.
‏‫خامنه‌ای، سید علی. (۱۳۹۶ب‌). بیان قرآن‏: تفسیر سوره‌ی مجادله. تهران: موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.
‏‫خامنه‌ای، سید علی. (۱۴۰۰). بیان قرآن‏: تفسیر سوره‌ی حشر. تهران: موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.
‏‫خامنه‌ای، سید علی. (۱۴۰۱). بیان قرآن‏: تفسیر سوره‌ی بقره. تهران: موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.
‏‫خرمشاهی، بهاءالدین. (۱۳۷۷). دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی. تهران: ناهید.
خمینی، سید روح‌الله (1394)، صحیفه‌ی‌ نور، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خمینی، سید روح‌الله (1410)، المکاسب المحرمة، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
دهخدا، علی اکبر. (۱۳۶۳). لغت‌نامه دهخدا. تهران: دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
راجانی، کمیل؛ مؤدب، سیدرضا (1397)، «بررسی تحلیلی حدیث إِنَّمَا یَعْرِفُ الْقُرْآنَ مَنْ خُوطِبَ بِه‌»، کتاب قیم، شماره18، ص339-365.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (۱۳۸۷). المفردات فی غریب القرآن. تهران: موسسه ‌الصادق‌.
‏‫روشنایی، ‌پرهام؛ عمیدی‌ مظاهری، ‌نوید؛ امامی، ‌سید‌مجید. (۱۳۹۷). «الگوی جامع فرهنگ قرآنی و تبیین نقش آن در تغییرات فرهنگی جامعه اسلامی از منظر آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی)». مطالعات قرآن و حدیث، شماره 22، ص 31-60.
شریف الرضی، محمد بن حسین (1414)‏، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، قم: هجرت.
شعیری، محمد بن محمد (بی‌تا)، جامع الأخبار، نجف‏: مطبعة حیدریة.
صاحب بن عباد، اسماعیل. (۱۴۱۴). المحیط فی اللغه. بیروت: عالم الکتب.
صدر، سید محمد باقر. (۱۳۹۳). المدرسة القرآنیه. قم: دارالصدر.
صدر، سیدمحمد باقر. (۱۳۸۸). سنت‌های تاریخ در قرآن، ترجمه: جمال‌الدین‌ موسوی‌ اصفهانی‌، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
صفار، محمد بن حسن (1404)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
طباطبایی، سید محمد حسین (1390)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
‏‫طبرسی، ابوعلی فضل ابن حسن. (۱۴۱۵). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طریحی، فخرالدین بن محمد علی. (۱۳۷۵). مجمع البحرین و مطلع النیرین. تهران: مکتبة المرتضویة.
طوسى، محمد بن الحسن (1411)، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت‏: مؤسسة فقه الشیعة.
‏‫عابدی ‌جعفری، ‌حسن؛ تسلیمی، ‌محمد‌سعید؛ فقیهی، ‌ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، ‌محمد. (۱۳۹۰). «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده های کیفی». اندیشه مدیریت راهبردی، شماره 5، صص 151-198.
عمید، حسن. (۱۳۷۵). فرهنگ عمید. تهران: امیرکبیر.
عینی‌زاده ‌(‌موحد)، ‌محمد؛ مودب، ‌سیدرضا. (۱۳۹۶). ««نظام سازی» در نگاه تفسیری آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله)‌». مطالعات قرآن و حدیث، شماره 21، صص 153-175.
‏‫قلعجی، محمد رواس؛ قنیبی، حامد صادق. (۱۴۰۸). معجم لغة الفقهاء. بیروت: دار النفائس للطباعة.
‏‫کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ ). الکافی. تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مرادخانی تهرانی، احمد. (۱۳۹۴). سنت‌های اجتماعی الهی در قرآن. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
مصباح یزدی، محمد تقی. (۱۳۷۹). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآنی. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل‌.
مصطفوی، حسن. (۱۳۶۸). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی‌.
مطهری، مرتضی. (۱۳۹۹). عدل الهی. قم: نشر صدرا.
‏‫مقری فیومی، احمد بن محمد. (۱۳۸۳). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعى. قم: دارالهجره‌.
Braun, V. & Clarke, V. (2006), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101.