روش‌شناسی تفسیر آیة الله مهدوی کنی (رحمة الله علیه)‏

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

چکیده

در طول چهارده قرن گذشته تفاسیر مختلفی در سبک و روش های متنوع ظهور پیدا کرده اند که هر کدام در صدد بیان و توضیح ‏مفاهیم قرآنی بوده و تلاش داشته اند تا معارف حیات بخش این کتاب آسمانی را به مردم منتقل کنند، اما در قرن اخیر و به ویژه ‏پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، تلاش اندیشمندان دینی برای بهره مندی از قرآن کریم با رویکردهای اصلاح طلبی و ‏اجتماعی همراه بوده که باعث شده، سبک جدیدی در بیان و آموزش تفسیر قرآن کریم ظهور کند. از جمله شخصیت های علمی و ‏قرآنی سده اخیر که نقش بسیار مهمی در جریانات سیاسی ـ اجتماعی انقلاب اسلامی ایران داشته و اقدامات ارزشمندی در زمینه ‏تحولات علمی و فرهنگی جامعه انجام داده است، آیةالله مهدوی کنی(ره) می باشد که به دلیل اشتغالات سیاسی و اجتماعی، ‏متأسفانه کمتر به ‌عنوان یک اندیشمند و مفسر قرآن شناخته شده و جامعه علمی کشور کمتر با آراء و اندیشه های قرآنی ایشان آشنا ‏هستند. این مطلب، ضرورت پرداختن به نظرات این شخصیت قرآنی ـ اجتماعی و پژوهش در زمینه اندیشه های قرآنی ایشان را ‏بیش از پیش نمایان می کند. در این مقاله تلاش شده تا به‌صورت اجمالی، برخی از ویژگی‌های سبک تفسیری ایشان معرفی شده ‏و نمونه‌هایی از آن بیان شود. مسئله محوری، طرح موضوعات شایسته تحقیق، تفسیر ترتیبی با رویکرد موضوعی، توجه ویژه به ‏ترجمه صحیح و نقش اِعرابی واژگان، نگاه عبرت گیرانه از تاریخ اسلام، تفسیر با رویکرد اجتماعی و کاربردی، تفسیر با هدف ‏آموزش روش صحیح تفسیر و تفسیر با هدف اعتلای حکومت اسلامی بخشی از مواردی است که در این مقاله احصاء و تبیین شده ‏است.‏

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
آذرنوش‌، آذرتاش، (۱۳۷۱ش‌)، آموزش‌ زبان‌ عربی‌، تهران‌: دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
ابوشکور بلخی، (بی‌تا)، دیوان شعر، تهران: نشر سروش.
بابایی، علی اکبر، (1381ش)، مکاتب تفسیری، تهران: انتشارات ‏سمت.
تهانوی، ‌محمد اعلی،‌ (۱۸۶۲م‌)، کشاف‌ اصطلاحات‌ الفنون‌، به‌کوشش‌ محمد وجیه‌ و دیگران‌، کلکته: بی نا.
خواجه سروی، غلامرضا، (۱۳۸۵ش)، خاطرات آیة‌الله مهدوی کنی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله مهدوی کنی، (1397ش)، زندگینامه مختصر حضرت آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
رجبی، محمود، (1383ش)، روش تفسیر قرآن‏، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه‏.
رضایی مقدم، محمد، (1397ش)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد: تحلیل دیدگاه‌های تفسیری حضرت آیت‌الله مهدوی کنی(ره)، استاد راهنما: عباس مصلایی پور، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
الرّومی، فهد بن عبدالرحمن، (1407ق)، اتجاهات التفسیر فی القرن الرابع عشر، ریاض: دار العلم.
سبحانی، جعفر، (1384ش)، فروغ ابدیت، قم: بوستان کتاب.
شاکر، محمدکاظم، (1381ش)، مبانی و روش‌های تفسیری، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص).
طباطبایی، محمد حسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ مدرسین.
طبرسی، فضل بن حسن، (1372ش)، مجمع البیان لعلوم القرآن، تهران: نشر ناصرخسرو.
طنطاوی، جوهری، (١٤١٢ق)، الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم، بیروت: دارالحیاء التراث العربی.
علوی مهر، حسین، (1381ش)، روش‌ها وگرایش‌های تفسیری، قم: انتشارات اسوه.
عمید زنجانی، عباسعلی، (1380ش)، مبانی و روشهای تفسیر قرآن، تهران: ‌انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
قدسی ‌‌زاده، پروین، (۱۳۸۳ش)، تاریخ شفاهی مسجد جلیلی، تهران: مرکز اسناد انقلاب ‌اسلامی.
قیصری، مهدی، (1387ش)، یار امام؛ یاور رهبر، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
گلدزیهر، ایگناس، (1388ش)، گرایش‌های تفسیری در میان مسلمانان، ترجمه سید ناصر طباطبایی، تهران: نشر کمانگیر.
المتولی، عبدالرحمان‌، (1986م‌)، المغنى‌، به‌ کوشش‌ ماری‌ برنان‌، قاهره‌: دارالعلم.
مرادی، رضا، (۱۳۶۱ش)، زندگینامه پیشوایان انقلاب، تهران: انتشارات حجر.
معرفت، محمدهادی، (1380ش)، تفسیر و مفسران، قم: التمهید.
مهدوی ‌کنی، محمدرضا، (11371ش)، نقطه‌ های آغاز در اخلاق عملی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
مهدوی ‌کنی، محمدرضا، (۱۳۹۳ش)، سیاست اخلاقی و اخلاق سیاسی؛ مجموعه خطبه‌ها و سخنرانی‌های آیت‌الله مهدوی کنی در نماز جمعه‌ی تهران، تحقیق و تنظیم: نادر جعفری، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
مهدوی ‌کنی، محمدرضا، (1395ش)، تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ چیستی و الزمات، تحقیق و تنظیم: محمد عترت دوست (جانی‌پور) و نادر جعفری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
مهدوی ‌کنی، محمدرضا، (1396ش)، تفسیر سوره مبارکه حمد، تحقیق و تنظیم: محمد عترت دوست (جانی‌پور) و نادر جعفری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
مهدوی ‌کنی، محمدرضا، (1397ش)، تفسیر سوره مبارکه قدر، تحقیق و تنظیم: محمد عترت دوست (جانی‌پور) و نادر جعفری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
مهدوی ‌کنی، محمدرضا، (1398ش)، تفسیر سوره مبارکه بقره، تحقیق و تنظیم: محمد عترت دوست (جانی‌پور)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
مهدوی ‌کنی، محمدرضا، (1400ش)، تفسیر سوره مبارکه نبأ، تحقیق و تنظیم: محمد عترت دوست (جانی‌پور)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
مهدی زاده، فضل‌الله، (۱۳۸۱ش)، یاران امام، قامت استوار، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی.
مهریزی، مهدی، (1392ش)، میراث حدیث شیعه، قم: دارالحدیث.
مؤدب، سید رضا، (1380ش)، روشهای تفسیر قرآن، قم: اشراق‏.
میرمحمدی، ابوالفضل، (1363ش)،‌ تاریخ و علوم قرآن، قم: انتشارات اسلامی.
نقراشی، سید علی، (1406ق)، مناهج المفسرین من العصر الاول الی عصر الحدیث، مکتبه النهضه: عربستان سعود.