مطالعات قرآن و حدیث

نقد و بررسی شبهات آیات موهم ناسازگاری ادبی در قرآن کریم با استناد به قواعد رایج در شعر و نثر عربی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

کتب و مقالات زیادی در گذشته و حال پیرامون شبهه‌ تناقض و تعارض آیات قرآن نوشته شده، لکن این آثار هرکدام از زاویه‌ای به موضوع نگاه کرده و بعضاً گونه‌ای خاص از شبهه اختلاف و تعارض را مورد بررسی قرار داده‌اند. ادعای ناسازگاری ادبی در قرآن زمانی می‏تواند مطابق با واقع باشد که با نظم و اسلوب موجود در شعر و نثر عرب سازگاری نداشته باشد. ازاین‌رو هنوز ضرورت دارد تا با بررسی شبهات محققان و مستشرقین معاصر پیرامون ناسازگاری ادبی آیات گونه‌های مختلف این شبهه را احصا نموده و ادعای مدعیان این شبهه را بصورت مصداقی مورد نقد و بررسی قرار گیرد. این مقاله به روش تحلیلی و انتقادی با استفاده از نظر ادیبان و مفسران، موضع شبهه برخی آیات موهم ناسازگاری ادبی را با قواعد رایج در متون عربی تطبیق و مورد نقد و تحلیل قرار داده است. یافته های پژوهش نشان میدهد بخشی از شبهات مربوط به ناسازگاری ادبی در قرآن به عدم تسلط کافی بر قواعد کم کاربرد موجود در شعر و نثر عربی برمی‌گردد چرا که قواعد ادبی و بلاغی قرآن از دو بخش عمومی و تخصصی تشکیل شده است که در سروده ها و متون عربی رایج و مرسوم است. ترکیب و نظم رایج در بسیاری از آیات موهم شبهه ادبی با قواعد کم کاربرد و ظریف، در شعر و نثر عربی مطابقت دارد. مبرهن است، منتقدان قرآن، تنها قواعد عام ادبیات عرب را معیار و ملاک ناسازگاری ادبی در آیات قرآن قرار داده اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
ابن ‏شهر آشوب، محمد بن على، (1369ش)، متشابه القرآن و مختلفه، قم: بیدار.
ابن‏ عاشور، محمدطاهر، (1420ق)، التحریر و التنویر معروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ابوالفتوح رازى، حسین بن على، (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد مقدس: بنیاد پژوهش‏هاى اسلامى.
ابو عمرودانی، عثمان بن سعید (بی‏تا)، المقنع فی رسم مصاحف الأمصار مع کتاب النقط، قاهره: مکتبة الکلیات الازهریه.
بدوی، عبدالرحمان، (1428ق)، دفاع عن القرآن ضد منتقدیه، ترجمه کمال جادالله، قاهره: الدار العالمیه للکتب.
بلاشر، رژیس، (1378ش)، در آستان قرآن، ترجمه محمود رامیار، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
بیضاوی، عبدالله بن عمر، (1418ق)، انوار تنزیل و اسرار تأویل، تحقیق محمد عبدلرحمن المرعشی دار الاحیاء تراث العربی بیروت.
دینوری، عبدالله بن مسلم، (1390ش)، تاویل مشکل القرآن، مترجم محمد حسن بحری، مشهد: آستان قدس، چاپ دوم.
رازی، فخرالدین ابوعبدالله محمدبن عمر، (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1369ش)، مفردات الفاظ قرآن، تهران: مرتضوى.
زجاج، ابراهیم بن سرى، (1416ق)، اعراب القرآن، قم: دار التفسیر، چاپ سوم.
زرقانی، محمد عبدالعظیم، (1385ش)، ترجمه مناهل العرفان، مترجم محسن آرمین، تهران: پژوهشگاه علوم انسانى.
زقزوق، محمود حمدی، (1423ق)، حقایق الاسلام فی مواجهه شبهات المشککین، مصر: وزارت اوقاف.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، (1382ش)، الاتقان فی علوم قرآن، مترجم سید مهدی حایری قزوینی، امیرکبیر، چاپ چهارم.
فراء، ابو زکریا یحیی بن زیاد، (1980م)، معانی القرآن، مصر: دار المصریه للتالیف و الترجمه.
قرطبى، محمد بن احمد، (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
قرشی، سید علی اکبر، (1377)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: نشر بنیاد بعثت.
گلدتسیهر، ایگناس، (1403)، العقیدة و الشریعة فی الاسلام، ترجمه محمد یوسف موسی، بیروت: دار الرائد العربی.
گلدتسیهر، ایگناس، (1383)، مذاهب التفسیر الاسلامی، با ترجمه ناصر طباطبایی، تهران: چاپ ققنوس.
معرفت، محمد هادی، (1373ش)، تناسب آیات، قم: بنیاد معارف اسلامى.
معرفت، محمد هادی، (1385ش)، نقد شبهات پیرامون قرآن کریم، قم: موسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید.
نحاس، احمد بن محمد، (1421ق)، اعراب القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة، محمد علی بیضون.
نولدکه، تئودور، (2004م)، تاریخ القرآن، بیروت: دارالنشر.‏
مطالعات قرآن و حدیث
دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 32
فروردین 1402
صفحه 285-313