نقد و بررسی ادلّه قرآنی مشروعیت مجازات حبس در دین اسلام

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم و قران حدیث واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

حبس در دوره‌های مختلف تاریخی از جمله موضوعات قابل توجه اندیشمندان و مصلحان اجتماعی بوده ‌است. پس از ظهور دین اسلام نیز این موضوع به یکی از مسائل مهم و چالشی عالمان قرآنی، محدثان و فقها تبدیل شد به گونه‌ای که امروزه شاهد طرح بحث‌های مختلف اعم از موافقت و مخالفت با این موضوع هستیم. بررسی منابع قرآنی این موضوع نشان می‌دهد که چون نهی صریحی از مجازات زندان در قرآن کریم صورت نگرفته، لذا حکومت‌های اسلامی از این مجازات به‌عنوان یکی از رایج‌ترین مجازات‌ها در طول تاریخ استفاده کرده‌اند. در این پژوهش که به روش مطالعه کتابخانه‌ای و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی انجام شده، تلاش شده تا مسئله مشروعیت حبس از منظر آیات قرآن کریم و روایات منقول در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت مورد مداقّه و بررسی قرار گیرد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مشروعیت حبس از نظر مبانی اسلامی مورد پذیرش بوده ولیکن مصادیق و موارد آن به‌ویژه در جرایم امنیتی و اعتقادی مورد اختلاف مذاهب مختلف می‌باشد که این مسئله، شائبه عدم مشروعیت مجازات حبس را در اذهان عامه ایجاد کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
آلوسی بغدادی، (۱۴۱۵ق)، روح المعانی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن ‌جوزی، (بی‌تا)، نواسخ القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن شبه، (۱۳۶۳ش)، تاریخ المدینه المنوره، قم: دار الفکر.
ابن عابدین، محمد بن عمر بن عبدالعزیز، (۱۴۱۰ق)، رد المحتار على الدر المختار، بیروت: دار المعرفه.
ابن عباس، عبدالله، (۱۴۰۶ق)، تنویر المقیاس، بیروت: دار المعرفه.
ابن عربی، محمد بن عبدالله، (۱۳۹۸ق)، احکام القرآن، بیروت: داراحیا الکتب العربی.
ابن ‌فرحون، (1301ق)، کتاب تبصرة الحکام فی اصول الاقضیة و مناهج الاحکام، مصر: چاپ افست.
ابن قدامه، ابومحمد عبداله بن احمد، (۱۳۹۲ق)، المغنى، بیروت: دارالکتاب العربی.
ابن قیم جوزیه، شمس الدین محمد، (۱۳۸۱ق)، الطرق الحکمیه، قاهره: دار المعروف.
ابن ‌ماجه، (1373ق)، سنن ابن ‌ماجة، تحقیق: محمدفؤاد عبدالباقی، قاهره: چاپ افست.
ابن ‌منظور، محمدبن عبداللّه، (1404ق)، حکم الحبس فی الشریعة الاسلامیة، ریاض، بی نا.
ابن نجار، محمد بن احمد فتوحی، (۱۴۱۶ق)، منتهى الارادات، بیروت: عالم الکتب.
ابن همام، کمال الدین محمد بن قاضی، (۱۴۱۵ق)، فتح القدیر للعاجز الفقیر، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابو زکریا، یحیى بن شرف، (بی تا)، منهاج الطالبین، قاهره: بی نا.
باهری، محمد؛ داور، علی‌اکبر، (1380ش)، نگرشی بر حقوق جزای عمومی، تهران: نشر علوم.
بیهقی، احمد بن حسین بن علی، (۱۴۱۲۰ق)، السنن الکبرى، بیروت: دار المعرفه.
جوهری، اسماعیل‌ بن حماد، (1407ق)، الصحاح: تاج‌اللغة و صحاح العربیة، قاهره: دارالفکر.
حسنین، محمد مخلوف، (۱۴۱۴ق)، صفوة البیان، دمشق: دار العلم.
دامغانی، محمدتقی، (1357ش)، مقدمه‌ای بر تاریخ حقوق جدید ایران، تهران: نشر حقوق.
دانش، تاج ‌زمان، (1376ش)، حقوق زندانیان و علم زندانها، تهران: بی نا.
رازی، ابن ابی حاتم، (1418ق)، الجرح و التعدیل، قم: کتابخانه مدرسه فقاهت.
زید بن علی، (۱۴۱۲ق)، مسند زید، بیروت: دارالکتب العربیه.
سرخسی، شمس الدین، (۱۴۰۶ق)، المبسوط، بیروت: دار المعرفه.
سعیدی، فریده، (1393ش)، «حبس»، دانشنامه جهان اسلام، تهران: انتشارات دانشنامه جهان اسلام.
سید البکری، ابوبکر، (۱۴۰۸ق)، امانة الطالبین، بیروت: دار الکتب العلمیه.
شافعی، ابی عبداله محمد بن ادریس، (۱۴۰۳ق)، الام، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر.
شاه عبدالعظیم حسنی، (۱۳۶۴ش)، تفسیر اثنى عشری، تهران: انتشارات میقات.
شوکانی، محمد بن علی، (۱۴۰۳ق)، نیل الأوطار لشرح منتقى الاخبار، بیروت: دارالکتب العلمیه.
شوکانی، محمد بن علی بن محمد، (۱۴۱۵ق)، فتح القدیر، بیروت: دار الکتب العلمیه.
شهید اول، محمد بن مکی، (1979م)، القواعد و الفوائد: فی الفقه و الاصول و العربیة، قم: دارالهادی.
صنعانی، عبدالرزاق ‌بن همام، (1403ق)، المصنَّف، بیروت: دارالمکتبة.
طباطبایی، سیدمحمد حسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
طباطبائی یزدی، محمد کاظم ‌بن عبدالعظیم، (بی‌تا)، العروة الوثقی، قم: مکتبة الداوری.
طبرسی، محمد بن حسن، (1384ق)، مجمع البیان فی تأویل آی القرآن، بیروت: دار الهدی.
طبسی، نجم‌ الدین، (1374ش)، موارد السّجن فی النّصوص و الفتاوی، قم: راه حق.
طوسی، محمد بن حسن، (1388ش)، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران: انتشارات اسلامیه.
طوسی، محمد بن حسن، (۱۳۸۵ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، نجف: مکتبه النعمان.
عاملی، ابراهیم، (بی تا)، تفسیر عاملی، تهران: کتابفروشی صدوق.
عسقلانی، ابن حجر، (بی تا)، لسان المیزان، بیروت: دار العلم.
فخر المحققین، محمد بن حسن، (1387ش)، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، قم: بی نا.
فخر رازی، محمد بن عمر، (۱۴۱۲ق)، مفاتیح الغیب، قاهره: مطبعه البهیه.
فراهیدی، خلیل ‌بن احمد، (1409ق)، العین، بیروت: دار المکتبة.
فلور، ویلم، (1366ش)، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ترجمه: ابوالقاسم سری، تهران: سروش.
فیض کاشانی، محسن، (۱۳۹۲ق)، الوافی، اصفهان: کتابخوانه امام امیرالمؤمنین.
فیض کاشانی، محسن، (۱۴۱۵ق)، الصافى، تهران: مکتبه صدر.
قرافی، احمد بن ادریس، (1418ق)، الفروق أو أنوار البروق فی أنواء الفروق، بیروت: دارالمکتبة.
کاسانی، ابوبکر بن مسعود، (1402ق)، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت: دارالمکتبة.
کتانی، عبدالحی ‌بن عبدالکبیر، (بی‌تا)، نظام الحکومة النبویة، بیروت: دارالکتاب العربی.
کلینی، جعفر بن یعقوب، (1417ق)، الکافی، قم: الاسلامیه.
مالک بن انس، (۱۴۰۰ق)، مدونة الکبرى، بیروت: دارالفکر.
ماوردی، ابوالحسن علی بن الحسن، (۱۳۸۶ق)، الاحکام السلطانیه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
مراغی، احمد مصطفی، (۱۴۰۷ق)، تفسیر المراغى، بیروت: دار الفکر.
مرداوی، على بن سلیمان، (بی تا)، الانصاف فی معرفة الراجع من الخلاف، بیروت: دارالاحیاء.
مشکینی اردبیلی، میرزا علی، (1382ش)، تحریر المعالم معد للشروع فی اصول الفقه، قم: نشر مهر.
مفید، محمد بن محمد (۱۳۹۹ق)، الارشاد، بیروت: موسسه الاعلمى اللمطبوعات.
مقریزی، احمد بن علی، (1325ق)، کتاب الخطط المقریزیة، مصر: بی نا.
ملک العلمای کاشانی، ابوبکر بن مسعود، (۱۳۲۸ق)، بدائع الصنایع، بیروت: دار الکتاب العربی.
الملیباری الهندی، احمد بن حسن، (بی تا)، فتح المعین، بیروت: دار الفکر.
منتظری، حسینعلی، (1409ق)، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، قم: بی نا.
موسوی الخمینی، روح الله، (1384ش)، تحریرالوسیله، قم: موسسه اسماعیلیان.
نجفی، محمدحسن‌بن باقر، (1981م)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دارالمکتبة.
وائلی، احمد، (1367ش)، احکام زندان در اسلام، تهران: بهرامی.‏