سیر تطور آرای مفسران دربارۀ آیات مرتبط با الوهیّت و بُنُوَّت حضرت عیسی(ع)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.30497/qhs.2023.244979.3817

چکیده

مسئله اعتقاد مسیحیان به الوهیت و بُنوّت حضرت عیسی(ع) ـ بدین معنا که این پیامبر الهی را خدا، پسر خدا یا خدای پسر می‌خوانند ـ از موضوعات بسیار مهمی است که مفسران قرآن کریم تلاش نموده‌اند به نقد و بررسی آن بپردازند. در این پژوهش قصد آن داریم که سیر تطور آرای مفسران در پرداختن و نقد این مسئله را واکاوی نموده و نشان دهیم چه تحولاتی در فهم مفسران نسبت به این انگاره تاریخی ایجاد شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مفسران دوره متقدم صرفاً به ابطال این نظریه پرداخته و مفسران دوره میانه نیز با تأکید بر شرح آیات و بدون مراجعه به منابع دینی مسیحیان، فقط به غیرعقلانی بودن این نظریه اکتفا کرده‌اند، اما مفسران دوره معاصر ضمن بررسی دقیق منابع مسیحیت و مناظره با عالمان آنها، تلاش نموده‌اند تا زمان و چگونگی ایجاد این انحراف اعتقادی در نصاری را نشان داده و دلایل ابطال آن را به صورت مستند، بیان نمایند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
آلوسی، محمود بن‌عبدالله (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌عاشور، محمد بن‌طاهر (1420ق)، التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
ابن‌عطیه، عبدالحق بن‌غالب (1422ق)، المحرر الوجیز، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن‌عمر (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابوالسعود، محمد بن‌محمد (1983م)، ارشاد العقل السلیم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابوالفتوح رازی، حسین بن‌علی (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: آستان قدس رضوی.
ابوحیان، محمد بن‌یوسف (1420ق)، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دارالفکر.
اسدی، علی (1392ش)، الاهه اساطیر: بررسی تحلیلی دیدگاه قرآن کریم درباره الوهیت حضرت عیسی، نشریه معرفت، شماره 187.
اشکوری، محمدبن علی (1373ش)، تفسیر شریف لاهیجی، تهران: دفتر نشر داد.
براتیان، جمیله (1388ش)، عیسی در قرآن وعهد جدید، مجله نامه جامعه، شماره 64.
بیضاوی، عبدالله بن‌عمر (1418ق)، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
پویازاده، اعظم (1375ش)، مواجهۀ قرآن با فرهنگ مسیحیت (رساله دکتری)، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
ثعالبی، عبدالرحمن بن‌محمد (1418ق)، تفسیر الثعالبی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
جرجانی، حسین بن‌حسن (1378)، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، تهران: دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدلله (1389ش)، تفسیر تسنیم، قم: نشر اسراء.
خواص، امیر (1389ش)، پولس و الوهیت عیسی مسیح، نشریه معرفت ادیان، شماره 20.
دروزه، محمدعزت (1421ق)، التفسیر الحدیث، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
رحیمی، محمد رضا (1397ش)، «چند خدایی از دیدگاه قرآن وعهد جدید و آسیب شناسی عهد جدید در این زمینه»، پژوهش نامه قرآن و حدیث، شماره 22.
زحیلی، وهبه (1411ق)، التفسیر المنیر، دمشق: دا الفکر.
زحیلی، وهبه (1422ق)، التفسیر الوسیط، دمشق: دارالفکر.
زمخشری، محمود بن‌عمر (1407ق)، الکشاف، بیروت: دارالکتاب العربی.
شوکانی، محمد (1414ق)، فتح القدیر، دمشق: دار ابن‌کثیر.
طباطبایی، محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل بن‌حسن (1375ش)، تفسیر جوامع الجامع، مشهد: آستان قدس رضوی.
طبرسی، فضل بن‌حسن (بی تا)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: فراهانی.
طبری، محمد بن‌جریر (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
طوسی، محمد بن‌حسن (بی تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عسگری، احمد (1396ش)، «الوهیت عیسی اصلی ترین مناقشه قرآن و مسیحیت»، فصلنامه آینه معرفت، شماره 52.
علم‌الهدی، علی بن‌الحسین (1413ق)، تفسیر الشریف المرتضی، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
فخر رازی، محمد بن‌عمر (1420ق)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فیض کاشانی، ملامحسن (1415ق)، تفسیر الصافی، تهران: مکتبه الصدر.
قرطبی، محمد بن‌احمد (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو.
 قطب، سید (1425ق)، فی ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.
قمی، علی بن ابراهیم (1363ش)، تفسیر القمی، قم: دارالکتاب.
کاشانی، ملا فتح‌الله (بی تا)، منهج الصادقین، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
ماتریدی، محمد بن‌محمد (1426ق)، تأویلات اهل السنه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
رشید رضا، محمد (1414ق)، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه.
محلی، محمد بن احمد (1416ق)، تفسیر الجلالین، بیروت: موسسه النور.
مراغی، احمد مصطفی (بی تا)، تفسیر المراغی، بیروت: دا الفکر.
مغنیه، محمدجواد (1378ش)، تفسیر کاشف، قم: بوستان کتاب.
مکارم شیرازی، ناصر (1371شتفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
میبدی، احمد بن‌محمد (1371ش)، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران: امیرکبیر.
میشل، توماس (1381ش)، کلام مسیحی، ترجمه: حسین توفیقی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
مهتدی، غلامرضا (1378ش)، اعتقادات مسیحیت در عهد جدید و قرآن ونحوه برخورد آنان با آیات قران، (پایان نامه کارشناسی ارشد)، قم: دانشکده اصول الدین.
ناس، جان بایر (1373ش)، تاریخ جامع ادیان، ترجمه: علی اصغر حکمت، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
نعیمی، مهری (1389ش)، سیمای حضرت مسیح در قرآن و انجیل، (پایان نامه کارشناسی ارشد)، تهران: دانشکده اصول الدین.
هواری، هود بن‌محکم (1426ق)، تفسیر کتاب الله العزیز، بی‌جا: دارالبصائر.