مطالعه تطبیقی ویژگی‌ های انسان کامل از منظر قرآن کریم و روانشناسی انسان گرا

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.

2 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی ، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.30497/qhs.2024.245165.3843

چکیده

در زمینه مباحث انسان‌شناسی، موضوعات گوناگونی مطرح شده است که شناخت انسان کامل و بررسی ویژگی‌های یک انسان مطلوب از جمله مهمترین این موضوعات می‌باشد، چراکه ریشه در میل فطری انسان برای کمال گرایی دارد. به همین دلیل همه مذاهب و مکاتب بشری تلاش نموده‌اند تا انسان کامل و مطلوب مدنظر خود را تعریف نموده و ویژگی‌های خاص آن را احصاء نمایند. در این پژوهش تلاش گردیده با روش مطالعه تطبیقی درون دینی، به ترسیم مهمترین ویژگی‌های انسان کامل از منظر قرآن کریم و مکتب روانشناسی انسان گرا پرداخته و وجوه تشابه و افتراق نظرات مطرح شده را بررسی نمائیم. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در رویکرد انسان گرایی و در سلسله مراتب نیازها عواملی همچون ارضاء نیاز امنیت، همخوانی تجربیات فرد با خودپنداره، خودپذیری، عزت نفس مثبت، رهایی از گذشته و آینده سبب احساس آرامش و امنیت در زندگی انسان کامل‌ می‌گردد، در حالی که در رویکرد قرآنی، مؤمن بودن و قرار گرفتن در حصار امن ایمان به خدا، توکل بر او، پیروی از دستورات دینی و زندگی بر طبق اصول الهی سبب داشتن اعتماد به نفس، رهایی از گذشته و آینده و در نتیجه آن احساس امنیت و آرامش‌ می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
براندن، ناتانیل، (۱۳۸۷ش)، روان شناسی عزت نفس، ترجمه مهدی قراچه داغی، تهران: انتشارات نخستین.
جرارد، لندسمن، (1980م)، انسان در دنیای دیگر، ترجمه منصف، تهران: انتشارات جمال.
جوادی آملی، عبدالله، (1391ش)، تفسیر تسنیم، تهران: انتشارات خانه کتاب.
حرانی، ابن شعبه (1418ق)، تحف العقول، بیروت: انتشارات دارالعلم.
حسن زاده آملی، عبدالله (1366ش)، ادب فنای مقربان، قم: انتشارات راه روشن.
دایر، وین، (۱۳۷۹ش)، چگونه شخصیت سالم تر بیابیم؟ غلبه بر عصبیت، ترجمه بدرالزمان نیک فطرت، تهران: انتشارات علم.
سبحانی، جعفر، (1376ش)، منشور عقاید اسلامی، قم: انتشارات مؤسسه امام صادق.
سبحانی، جعفر، (1378ش)، الإلهیات، قم: انتشارات مؤسسه امام صادق.
سجادى، جعفر، (1373ش)، فرهنگ معارف اسلامى، قم: انتشارات مؤسسه امام صادق.
سید رضی، محمد بن حسین، (1412ق)، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، تهران: انتشارات سروش.
شجاعی، محمد صادق؛ حیدری، مجتبی، (۱۳۸۹ش)، نظریه‌های انسان کامل با نگرش به منابع اسلامی، قم: انتشارات مؤسسه امام خمینی.
شجاعی، محمدصادق، (1398ش)، نظریه­های انسان سالم با نگرش به منابع اسلامی، قم: انتشارات راه دین.
شولتز، دوان، (۱۳۷۸ش)، چیستی انسان، ترجمه یوسف کریمی و همکاران، تهران: انتشارات ارسباران.
شولتز، دوان، (1382ش)، فرایند شخصیت شناسی در روانشناسی، ترجمه علی اصغریان، تهران: انتشارات ارسباران.
شولتز، دوان، (۱۹۹۸م)، نظریه‌های شخصیت، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران: انتشارات ویرایش.
طالقانى، سید محمود، (‏1362ش)، تفسیر پرتویی از قرآن، تهران: انتشارات شرکت.
طباطبایی، محمد حسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه اسلامی مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسى، فضل بن حسن‏، (1372ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تهران‏: انتشارات ناصر خسرو.
طیب اصفهانی، عبدالحسین، (۱۳۶۴ش)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلامی.
فرانکل، ویکتورامیل، (۱۳۷۵ش)، خدا در ناخودآگاه، ترجمه ابراهیم یزدی، تهران: انتشارات رسا.
فرانکل، ویکتورامیل، (۱۳۸۳ش)، فریاد ناشنیده برای معنا: روان درمانی و انسان گرایی، ترجمه مصطفی تبریزی و علی علوی نیا، تهران: انتشارات فرا روان.
کارو چالز، اس؛ شی پر، مایکل آف، (۱۳۷۵ش)، نظریه‌های شخصیت، ترجمه احمد روانی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
کاشانی، ملافتح الله، (1423ق)، زبدة التفاسیر، قم: انتشارات معارف اسلامی.
کبیر، دانل وی، (1383ش)، مکتب روانشناسی انسان گرا، تهران: انتشارات هستی.
کری، اچ. سی، (2005م)، انسان و جهان های دیگر، ترجمه سید علی محمد، تهران: انتشارات جمال.
گوتک، جرالدال، (۱۳۸۶ش)، مکاتب فلسفی و آراء تربیتی، تحقیق: محمد جعفر پاک سرشت، تهران: انتشارات سمت.
مزلو، ابراهام. اچ، (۱۳۷۵ش)، انگیزش و شخصیت، ترجمه احمد رضوانی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
مزلو، ابراهام. اچ، (۱۹۶۸ش). به سوی روان شناسی بودن، ترجمه احمد رضوانی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
‌مصباح یزدی، محمد تقی، (1368ش)، معارف قرآن، قم: انتشارات در راه حق.
مصباح یزدی، محمد تقی، (۱۳۸2ش)، آموزش عقاید، قم: انتشارات مؤسسه امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی، (۱۳۸۸ش)، انسان‌سازی در قرآن، قم: انتشارات مؤسسه امام خمینی.
مطهری، مرتضی، (1372ش)، معاد، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی، (۱۳۸۲ش)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، (۱۳۸۱ش)، تفسیر نمونه، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
نقیب زاده، عبدالحسین، (۱۳۷۵ش)، نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش، تهران: انتشارات طهوری.
نیک صفت، ابراهیم، (۱۳۸۵ش)، «روش، مبانی و نظریه انسان کامل در اسلام و انسان گرایی»، مجله پژوهش و حوزه، شماره ۲۵، صص 28-41.
ویس کرمی، مهرداد؛ مودب، سیدرضا، (۱۳۸۹ش)، «بررسی تطبیقی آرامش روانی در روان شناسی با اطمینان قلبی در قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات تفسیری، سال 1، شماره ۴، صص ۱۸۶ – ۱۶۳.