مبانی قرآنی مقابله با مستکبران مبتنی بر سیاست خارجی دین اسلام

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان، کرمان، ایران.

چکیده

استکبار از دیدگاه قرآن کریم وجود نوعی سلطه گری و سلطه جویی توسط حکومتهای دیکتاتوری یا اقلیت های زورگو بر توده های عظیم مردم در داخل کشور و یا در سطح بین الملل می باشد. از جمله ضرورت‌های پژوهشی در حوزه مباحث سیاست خارجی، تبیین مبانی قرآنی چگونگی مقابله با مستکبران و مواجهه با آنها جهت ترسیم اصول سیاست خارجی جوامع اسلامی می‌باشد. بدین منظور در مقاله حاضر تلاش شده با استفاده از روش مطالعه کتابخانه‌ای و تحلیل توصیفی به استخراج مبانی قرآنی مقابله با مستکبران در راستای ترسیم اصول سیاست خارجی دین اسلام پرداخته شود. نتایج تحقیق  بیانگر آن است که خداوند متعال در قرآن کریم ضمن تبیین مفهوم استکبار و بیان صادیق آن در تمدن‌های پیشین، به ترسیم چگونگی روابط با مستکبران پرداخته و اصولی مانند: اصل نفی سبیل، اصل حفظ عزت اسلامی، اصل التزام و پایبندی به پیمان های سیاسی، اصل تولی وتبری، اصل نفی رابطه با ستمگران، اصل نفی ستم پذیری، اصل عدم غفلت از دشمنان را به همراه ملاک های ارتباط با بیگانگان به طور کامل تبیین نموده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
آلوسی، محمود بن‌عبدالله، (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن شهر آشوب، محمد، (1379ق)، المناقب، قم: انتشارات علامه.
ابن فارس، احمد، (1404ق)، معجم مقاییس اللغه، بیروت: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن ‌عاشور، محمد بن‌طاهر، (1420ق)، التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
اسدی، ایران، (١٣٩٦ش)، «مبانی سیاست خارجی حکومت اسلامی از دیدگاه قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال6، شماره٢٣، صص23-42.
امامی، محمد جعفر، (1384ش)، راهنمای تفسیر موضوعی، تهران: دارالکتب اسلامیه.
بابایی، احمد علی، (1386ش)، فهرست موضوعی تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب اسلامیه.
جمعی از نویسندگان، (1368ش)، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات دادگستری جمهوری اسلامی ایران.
جوادی آملی، عبدالله، (1391ش)، تفسیر تسنیم، تهران: انتشارات خانه کتاب.
جوهری، اسماعیل بن حماد، (1376ق)، الصحاح: تاج  اللغه و صحاح العربیه، بیروت: دارالعلم الملایین.
حسینی، سیدمحمدامین؛ رشیدی، محبوبه. (1399ش)، دین و مدیریت ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: نسیم کوثر.
حکیمی، محمدرضا، (1389ش)، قیام جاودانه، قم: دلیل ما.
دشتی، محمد، (1379ش)، ترجمه نهج البلاغه حضرت امیرالمومنین(ع)، قم: انتشارات طلیعه نور.
دهخدا، علی اکبر، (1377ش)، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال، (1388ش)، «امنیت هستی شناختی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ابران»، فصلنامه بین الملل و روابط خارجی، سال1، شماره1، صص81-92.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1374ش)، مفردات الفاظ قرآن، تهران: نشر مرتضوی.
رسولی محلاتی، سیدهاشم، (1378ش)، ترجمه و شرح غرر الحکم و درر الکلم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سجادی، سید عبدالقیوم، (1388ش)، «اصول سیاست خارجی در قرآن کریم»، فصلنامه علوم سیاسی، سال5، شماره ١٥، صص51-70.
سجادى، جعفر، (1373ش)، فرهنگ معارف اسلامى، قم: انتشارات مؤسسه امام صادق.
سید رضی، محمد بن حسین، (1412ق)، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، تهران: انتشارات سروش.
طالقانى، سید محمود، (‏1362ش)، تفسیر پرتویی از قرآن، تهران: انتشارات شرکت.
طباطبایی، سیدجواد، (1367ش). درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه­ی سیاسی در ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
طباطبایی، محمد حسین، (1374ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد باقر همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، احمد بن علی، (1359ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد رازی، تهران: نشر طوس.
عمید زنجانی، عباس علی، (1379ش)، مبانی اندیشه سیاسی در اسلام و قرآن، قم: پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فیومی، احمد بن محمد، (1414ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم: موسسه دار الهجر.
قادری، حاتم، (1378ش)، اندیشه­های سیاسی در اسلام و ایران، تهران: انتشارات سمت.
قرائتی، محسن، (1379ش)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
قمی، علی بن ابراهیم، (1363ش)، تفسیر القمی، قم: دارالکتاب.
کاشانی، ملا فتح‌الله، (بی تا)، منهج الصادقین، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1347ق)، اصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، تهران: مکتبه الاسلامیه.
مجلسی، محمد باقر، (1403ق). بحار الانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار(ع)، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
محمدی الموتی، محسن، (1388ش)، «اهداف و ساز و کارهای سیاست خارجی در اسلام»، دوفصلنامه علمی پژوهشی مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی، سال8، شماره ١٩، صص24-41.
محمدی ری شهری، محمد، (1379ش)، موسوعه امام علی (ع)، قم: دار الحدیث.
‌مصباح یزدی، محمد تقی، (1368ش)، معارف قرآن، قم: انتشارات در راه حق.
مصباح یزدی، محمد تقی، (۱۳۸2ش)، آموزش عقاید، قم: انتشارات مؤسسه امام خمینی.
مطهری، مرتضی، (1373ش)، تعلیم وتربیت در اسلام، قم: نشر صدرا.
مطهری، مرتضی، (1390ش)، ولاءها و ولایت ها، قم: نشر صدرا.
معین، محمد، (1382ش)، فرهنگ معین، تهران: نشر زرین.
مقتدر، هوشنگ، (1370ش)، سیاست بین الملل و سیاست خارجی، تهران: نشر ساسان.
مکارم شیرازی، ناصر، (1385ش)، اخلاق در قرآن، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع).
مکارم شیرازی، ناصر، (1389ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب اسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر، (1390ش). پیام امام امیرالمومنین علیه ‌السلام؛ شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
موسوی خمینی، روح الله، (1378ش)، صحیفه نور، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمه الله علیه).
موسوی خمینی، روح الله، (1379ش)، تحریر الوسیله، قم: دار العلم.