مبانی قرآنی و روایی قاعده میسور و اثر اجتماعی آن در زندگی مردم

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اندیشه امام خمینی (ره)، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران.

2 استاد گروه معارف و حقوق، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران.

10.30497/qhs.2024.246785.4007

چکیده

این پژوهش سعی در بررسی ماهیت قاعده میسور و اثر اجتماعی آن در زندگی مردم داشته و به این منظور ابتدا ادله قاعده میسور مورد بررسی قرار گرفت و سپس کاربرد آن مطرح گردید. این پژوهش به شیوه کتابخانه‌ای انجام شده است. این قاعده در پی آن است که اگر انجام تکلیفی برای فرد به طور کامل به دلیل بیماری، اضطرار، حرج مقدور نباشد، آن بخشی که در توانش است از عهدهاش ساقط نمیگردد. در جامعه هم اگر شرایط اضطرار پیش بیاید، ولی فقیه می‌تواند با تمسک به این قاعده حکم ثانوی یا حکم حکومتی مقرر نماید. موضوع فقه اجتماعی جامعه است؛ در فقه اجتماعی، شارع برای جامعه اعتبار وجودی قائل شده است. ممکن است یک معامله بین دو شخص از نظر فقهی درست باشد؛ ولی برای جامعه ضرر داشته باشد. نتیجه این پژوهش این است که قاعده میسور یکی از قواعدی است که هم جنبه فردی و هم جنبه اجتماعی دارد. همانطور که اضطرار در مورد فرد حکم ثانوی ایجاد می‌کند، درباره اجتماع هم حکم ثانوی ایجاد خواهد نمود و حاکم اسلامی این اختیار را دارا می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
آخوند خراسانی، شیخ محمد کاظم (1409ق)، کفایة الأصول، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
حر عاملی، محمد بن الحسن (1414ق )، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
حکیم، سید عبدالصاحب (1413ق )، منتقی الاصول، قم: نشر روحانی.
حلی، فخرالمحققین محمد بن حسن بن یوسف (1379ش)، ایضاح الفوائد فی شرح المشکلات القواعد، قم: موسسه اسماعیلیان.
خویی، ابوالقاسم (1422ق)، مصباح الاصول، قم: موسسه آثار امام خویی.
دهخدا، علی اکبر (1377ش)، لغت نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ربانی، محمدباقر؛ ابراهیمی‌پور، قاسم؛ مقدم، سعید؛ ضمیری، محمدسعید؛ غفاری‌فر، حسن (1397ش)، درآمدی بر فقه اجتماعی، قم: انتشارات فقهی ائمه اطهار.
ربانی، محمدباقر (1398ش)، فقه و جامعه، قم: انتشارات فقهی ائمه اطهار.
زراعت، عباس (1388ش)، قواعد فقه مدنی، تهران: انتشارات جنگل.
سجادی، سید عبدالقیوم (1381ش)، دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام، دانشگاه باقرالعلوم (ع).
شهید اول، محمد بن مکی (1381ش)، رسائل شهید اول، قم: نشر التایع لمکتب الاسلامی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبیبی، مرتضی، نیازی،عباس (1397ش)، «بررسی ادله قاعده میسور در قرآن و احادیث و کاربرد قاعده در حقوق موضوعه ایران»، فقه و حقوق معاصر، شماره7، صص29-41.
عمید زنجانی، عباسعلی(1388ش)، قواعد فقه بخش حقوق خصوصی، تهران: نشر سمت.
قرائتی، محسن (1387ش)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
محمدی، ابوالقاسم (1377ش)، قواعد فقه، تهران: دادگستر.
مرتضی زبیدی، محمد بن محمد (1414ق )، تاج العروس من جواعر القاموس، بیروت: دارالفکر.
مشایخی، قدرت اله (1383ش)، قاعده‌های فقهی، تهران: نشر سمت.
موسوی بجنوردی، سید میرزا حسن. (1377ش)، القواعد الفقهیه، قم: نشر الهادی.
عاملی، زیدالدین بن علی(1389ش)، رسائل شهید ثانی، قم: انتشارات حوزه علمیه قم.
غروی اصفهانی، شیخ محمدحسین (1414ق)، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
غروی نائینی، میرزا محمدحسن (1376)، فوائد الاصول، قم: نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مصطفوی، محمد کاظم (1379ش)، قواعد الفقهیه، قم: موسسه نشر اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر.(1393ش)، قواعد الفقهیه، قم: نشر امام علی(ع).
موسوی بجنوردی، سید حسن (1377ش)، قواعد الفقهیه، قم: نشر الهادی.
موسوی خمینی، سید روح الله (1327ق)، انوار الهدایه فی التعلیقه علی الکفایه، تهران: موسسه تنطیم و نشر آثار امام.
موسوی خمینی، سید روح الله (1368ش)، صحیفه نور، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام.
نوحی، محمدرضا (1386ش)، قواعد فقهی در آثار امام خمینی، تهران: نشر عروج.
نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی (1375ش)، عواد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.