مطالعات قرآن و حدیث

تبیین جایگاه عدالت اجتماعی در حقوق قراردادها از منظر آیات قرآن کریم و احادیث اهل بیت(ع)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.

2 استادیار گروه حقوق، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.

3 استادیار گروه حقوق، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

10.30497/qhs.2024.246719.3997

چکیده

موضوع عدالت از مهم‌ترین مفاهیم مطرح در حوزه مسائل اعتقادی و اجتماعی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در آیات قرآن کریم و احادیث اهل بیت(ع)، در مورد عدالت، بویژه عدالت اجتماعی مباحث مهمی مطرح شده که از جمله آنها توجه به مسئله حقوق قراردادها فیمابین افراد می‌باشد. به دلیل اهمیت این موضوع در حوزه حقوق مدنی و کیفری، این پژوهش قصد دارد به‌مثابه یک مطالعه میان رشته‌ای، جایگاه عدالت اجتماعی در حقوق قراردادها از منظر آیات قرآن کریم و احادیث اهل بیت(ع) را بررسی کرده و از منظر نصوص دینی، برخی ابهامات حقوقی را حل نماید. روش این پژوش بر اساس تحلیل اسنادی و متون کتابخانه‌ای بوده و یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد در حقوق اسلامی بر موازنه حقوق طرفین در عقد معاوضی تأکید بسیار شده است، به گونه‌ای که اگر این موازنه مخدوش گردد، به وسیله سایر اصول حقوقی جبران می‌گردد. این نظریه که در حقوق ایران با استناد به قاعده تلف مبیع قبل از قبض و خیارات قانونی متعدد مطرح شده است، نشان دهنده تأکید نصوص دینی بر صیانت از موازنه حقوق طرفین عقد معاوضی است که مستندات قرآنی و روایی آن به همراه نظرات فقها و حقوق‌دانان در مقاله بیان شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمد، ( 1408ق)، لسان العرب، بیروت: انتشارات داراحیاء.
امینی، منصور؛ عابدیان، میرحسین، (1391ش)، «نحوه مقابله نظام‌های حقوقی با شروط ناعادلانه قرارداد و سکوت قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در ایران»، مجله تحقیقات حقوقی، دوره 15، شماره 59، صص22-40.
بادینی، حسن، (1395ش)، فلسفه مسئولیت مدنی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
باقری اصل، حیدر، (1390ش)، احکام عمومی فسخ عقود لازم، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
باقری، محمود؛ فضلی، مرجان، (1392ش)، «حمایت از مصرف کننده در قراردادهای بیمه بر اساس عدالت معاوضی»، فصلنامه مجلس و راهبرد، دوره 20، شماره 74، صص111-139.
برانت، کریستینا، (1383ش)، دولت رفاه و حمایت‌های اجتماعی، ترجمه: هرمز همایون پور، تهران: انتشارات موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی.
بیگدلی، سعید، (1393ش)، «تطبیق دیدگاه «آندره تنک» در خصوص مبنای مسئولیت مدنی و قراردادی با موضع قانون مدنی ایران»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، دوره 15، شماره 40، صص77-93.
پروین، فرهاد؛ اکبری رودپشتی، عظیم، (1392ش)، «رویکردی تطبیقی در حقوق حاکم بر قراردادها»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 82، صص 25-40.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (1393ش)، تئوری موازنه، تهران: انتشارات گنج دانش.
حاتمی، علی اصغر؛ صادقی، عبدالرضا، (1391ش)، «شرط وجه التزام غیرعادلانه»، دانش و پژوهش حقوقی، دوره 1، شماره 2، صص30-44.
خاکباز، محمد، (1393ش)، عدالت معاوضی در حقوق موضوعه و رویه قضایی، قم: انتشارات حقوق امروز.
راعی، مسعود؛ مولاییان، محمد، (1393ش)، «رویکرد فقه امامیه به عدالت معاوضی و تاثیر آن بر عقود الحاقی»، حقوق اسلامی، شماره 40.
روحانی، سیدمحمدصادق، (1412ق)، فقه الصادق(ع)، قم: انتشارات دارالکتاب.
زنجانی، عمید (1370ش)، «حقوق قراردادها در فقه و حقوق اسلام»، مجله حقوق بین‌المللی، شماره 14، صص26-46.
سجادی، سیداحمد، (1385ش)، «اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها»، مجله تخصصی الهیات، دوره 4، شماره 3، صص2-10.
طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن، (1417ق)، الخلاف، قم: موسسه نشر اسلامی.
کاتوزیان، ناصر، (1388ش)، فلسفه حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر، (1389ش)، مقدمه علم حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر، (1390ش)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار.
لنگرودی، محمد جعفر، (1387ش)، مجموعه محشی قانون مدنی، تهران: انتشارات گنج دانش.
محقق اردبیلی، (1418ق)، مجمع الفائده و البرهان، تهران: انتشارات اسلامی.
محقق داماد، سیدمهدی (1393ش)، قواعد فقه، تهران: انتشارات علوم اسلامی.
موتمنی طباطبایی، منوچهر، (1390ش)، حقوق اداری، تهران: انتشارات سمت.
میلانی، سید مصطفی؛ امینی، منصور؛ عاکفی، وحید، (1403ش)، «انتفاء هدف قرارداد در حقوق اسلام و ایران: مطالعه تطبیقی با حقوق انگلیس»، مجله حقوق اسلامی، شماره 21، صص89-104.
نصیری، مرتضی، (1384ش)، «مطالعه تطبیقی حق تعلیق و حق حبس در حقوق داخلی و قرارداد نمونه فیدیک»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 12، شماره 4، صص20-23.
مطالعات قرآن و حدیث
دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 35
مهر 1403
صفحه 51-76