استخراج الگوی گفتگوی پیامبران در قرآن کریم

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن، گرایش اعجاز، پژوهشکده مطالعات میان رشته‌ای قرآن، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 استادیار پژوهشکده مطالعات میان رشته‌ای قرآن، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

3 دانشیار دانشکده علوم و مهندسی کامپیوتر، گروه هوش مصنوعی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.30497/qhs.2024.245775.3906

چکیده

با توجه به نقش گفتگوی سازنده در بهبود روابط انسانی از یک سو و الگو بودن پیامبران در نگرش دینی از سوی دیگر، هدف از این پژوهش استخراج الگوی گفتگوهای انسانی پیامبران در قرآن کریم است. به این منظور برای مطالعه و تحلیل روشمند آیات گفتگوی پیامبران از قواعد انجمنی استفاده‌ شده که یکی از روش‌ها و الگوریتم‌ها در علم داده‌کاوی رایانشی است. با استفاده از این الگوریتم می‌توان شرایط حاکم بر گفتگو را بر اساس نحوه باهم‌آیی ویژگی‌های گفتگو تحلیل نمود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، در کل قرآن کریم ۵۹۱ آیه اختصاص به گفتگوی انسانی پیامبران دارد که به‌صورت ۱۶۰ گفتگوی مجزّا قابل‌تفکیک است. با تعیین ویژگی‌های تأثیرگذار در یک گفتگو و استخراج این ویژگی‌ها برای تمامی گفتگوهای انسانی پیامبران، الگوی گفتگوی پیامبران توسط 15 قاعده ارائه شد. در نتیجه می‌توان ادعا نمود که گفتگوی پیامبران که در قرآن ذکر شده، دارای الگوی قابل استخراج است و این الگو با روش به کار رفته در این پژوهش در قالب ۱۵ قاعده ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
بصیری، حمیدرضا؛ تبریز، نادیا (1391ش)، «گفتگوهای توحیدی خداوند با پیامبران»، پژوهشنامه معارف  قرآنی، دوره 3، شماره 11، صص79-96.
پازوکی، فاطمه؛ حیدری، احمدعلی (۱۳۹۰ش)، «تبیین شاخص‌های فلسفی گفتگو در فلسفه ورزی کودکان»، تفکر و کودک، دوره 2، شماره 2، صص3-18.
تهرانی، مجتبی (1396ش)، ادب الهی؛ تربیت فرزند، تهران: موسسه فرهنگی پژوهشی مصابیح الهدی.
حاجی اسماعیلی، محمدرضا (1388ش)، «نوگرایی در دانش تفسیر و بررسی دلایل آن»، مطالعات قرآن و حدیث، دوره 2، شماره 2، صص119-140.
حسن‌پور دهنوی، ارسلان ( 1397ش)، رساله دکتری: بررسی گفتمان استدلالی تعدادی از پیامبران در قرآن کریم بر مبنای رویکرد پرگما-دیالکتیک، زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
دینانی، غلامحسین (۱۳۹۲ش)، جایگاه گفتگو در فلسفه اسلامی، تهران: مصاحبه با خبرگزاری مهر.
ربانی، محمدحسن (۱۳۸۲ش)، «گونه‌های تأکید در قرآن»، پژوهش‌های قرآنی، دوره ۹، شماره ۳۵- ۳۶، صص296-321.
رضایی، رمضان (۱۳۹۹ش)، «گفتگوهای پدر و فرزند در قرآن از منظره رتوریک»، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، دوره 24، شماره ۲،  صص387-400.
روحی برندق، کاووس (۱۳۹۷ش)، «اخلاق گفتگو در قرآن و حدیث با تأکید بر مناظره‌های امام رضا(ع)»، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، دوره 22، شماره ۱، صص53-74.
زینی‌وند، تورج؛ وحید دستجردی، حسین (۱۳۹۰ش)، «درآمدی توصیفی-تحلیلی بر شیوه‌های گفتگو در قرآن کریم (رویکرد اخلاقی و زبانی)»، پژوهش‌های اسلامی، دوره ۵، شماره ۷، صص45-68.
شریفی، مهین (۱۳۹۰ش)، آیین خطاب و گفتگو در قرآن، تهران: نشر خورشید باران.
صادق زاده قمصری، علیرضا؛ طلایی، ابراهیم؛ صالحی متعهّد، زهرا (۱۳۹۳ش)، «گفتگوی تربیتی و اصول و روش‌های آن: واکاوی گفتگوهای تربیتی قرآن»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، دوره ۲۲، شماره ۲۵، صص119-141.
صدیقی، اسدالله (۱۳۹۰ش)، گفتگوهای قرآنی، قم: نشر رواق دانش.
صفری، حمزه (1381ش)، مقدمه‌ای بر گفتگوی پیامبران با ملت‌ها (فراز و فرود تمدن‌ها در قرآن)، تهران: نشر نور علم.
طالب پور، علیرضا؛ سراجی، کوثر؛ روحانی مشهدی، فرزانه (۱401ش)، پایان نامه کارشناسی ارشد: استخراج قوانین الهی به کمک قواعد انجمنی در آیات قرآن کریم، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
طاهری نیا، علی باقر؛ دریانورد، مریم (۱۳۹۳ش)، «تحلیل ساختار عنصر گفتگو در داستان حضرت ابراهیم در قرآن کریم»، پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، دوره ۱، شماره ۲، صص27-52.
طباطبایی، محمدحسین (۱390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه الأعلمی المطبوعات.
عزیزی، زهرا (۱۴۰۰ش)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد: استخراج روابط و مناسبت‌های انسانی در قرآن و اصول حاکم بر آن، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
غضنفری، مهدی؛ علیزاده، سمیه؛ تیمور پور، بابک (۱۳۸۷ش)، داده‌کاوی و کشف دانش، تهران: انتشارات علم و صنعت ایران.
فضل‌الله، سید محمدحسین (1418ق)، الحوار فی القرآن قواعده اسالیبه معطیاته، بیروت: الدار الإسلامیة.
قرائتی، محسن (1388ش)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قهرمانی، علی؛ حسینی، صدیقه؛ شیدایی، آرزو (1396ش)، «قاعده افزایی تکرار فعل «قال» در راستای تبدیل آن به الگوی گفتگو در قرآن»، پژوهش‌های قرآنی، دوره ۲، شماره 83، صص90-113.
کریمی نیا، محمدمهدی (۱۳۸۳ش)، «گفتگو در قرآن»، رواق اندیشه، شماره ۲۹، صص86-105.
محمدی سارمی، سیده مینا (1395ش)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد: بررسی سبک‌شناسی گفتگوهای قرآنی یکتاپرستی و مسائل مربوط به آن، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
مطیع، مهدی؛ حسینی، اعظم السادات(1391)، «تبیین معناشناختی آثار قول از دیدگاه قرآن کریم»، مطالعات قرآن و حدیث، دوره ۵، شماره ۲، صص35-76.
مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان (1374–1373ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
معرفت، محمدهادی (1382 ش)، تاریخ قرآن، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
مهتدی، حسین (۱۳۹۴ش)، «جلوه‌های بلاغی آیات گفتگو در سوره اعراف»، پژوهش‌های ادبی قرآنی، دوره ۳، شماره ۱، صص28-56.
https://quran.inoor.ir