آموزهای اعتقادی – تربیتی در آیینه دیالوگ‌های آیات حوزه جهان آخرت (دیالوگ خدا و بندگان)

نوع مقاله : علمی - مروری

نویسنده

استادیار گروه الهیات دانشگاه فرهنگیان، واحد کردستان، سنندج، ایران.

10.30497/qhs.2024.245637.3889

چکیده

گفتگو یا دیالوگ بخش عمده‌ای از آیات قرآن کریم را به خود اختصاص داده است. طرفین این گفتگوها خدا و بندگان، انسان‌ها با یکدیگر، خدا و آسمانها و زمین و... و موضوعات مطرح شده در این دیالوگ‌ها موضوعات مختلف اعتقادی و اخلاقی، سیاسی، اجتماعی است. زمان گفتگوها نیز متنوع و به زمان خاص و این جهانی محدود نیستند بلکه حجم گسترده‌ای از گفتگوها منعکس کننده وضعیت و فضای آن جهانی هستند. دیالوگ خدا با بندگان و از آن جمله اهل کفر بیشترین حجم دیالوگ‌ها را به خود اختصاص داده است. تمرکز بر دیالوگ‌های قرآنی در آیات حوزه جهان آخرت و دسته‌بندی موضوعات مطرح شده در آنها تبیین کننده آموزه‌های اعتقادی - تربیتی مهمی هستند که این مهم هدف تحقیق حاضر به روش اسنادی – کتابخانه‌ای و روش توصیفی ـ تحلیلی و استنباطی را به خود اختصاص داده است. یافته‌های به دست آمده از پژوهش را در دو زمینه اعتقادی و تربیتی نشان از اهتمام آیات به موضوعات توحید، جهان آخرت، پیامبران و ... و مسئولیت پذیری انسان به نسبت اعمال، گفتار و کردار خود، برخورد عقلایی با زندگی، تلاش در جهت کسب رضایت خدا، شکرگزاری نسبت به نعمتهای معنوی و مادی خدا، صداقت در زندگی، وفای به عهد و عدم استکبار و ظلم و فسق در زمین و تلاش در جهت آبادانی زمین و استفاده بهینه از عمر داده شده در یافتن مسیر حق دارد. این پژوهش علی‌رغم محدودیت کمبود نوشتار در این قالب می‌تواند الگویی مناسب برای تحقیقات آینده در این زمینه باشد.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
ابن عاشور، محمدطاهر، (1420ق)، التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، بیروت: دار الکتب العلمیة.
دهخدا، علی اکبر، (۱۳۷۷ش)، لغت نامه دهخدا، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
دهقان نیری، مرضیه؛ مقدسی نیا، مهدی، (1397ش)، «ادب در گفتمان قرآن: گفتگوی موسی(ع) و فرعون در سوره اعراف»، مطالعات قرآن و فرهنگ اسلامی، شماره 8، صص 24-1.
فخرالدین رازی، محمد بن عمر، (۱۴۲۰ق)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
رضایی، رمضان، (1399ش)، «پدر و فرزند در قرآن از منظر رتوریک»، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره 83، صص 400-387. 
زحیلى، وهبة بن مصطفى، (1418ق)، التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج، بیروت: دارالفکر المعاصر.
زینی وند، تورج؛ اکبرزاده، فریبا، (1391ش)، «کاربرد امروزی گفتوگوهای قرآنی در پرتو اخلاق اسلامی»، فصلنامه آفاق دین، سال 2، شماره 8، صص 80-51.
سبحانی، ناصر، (1390ش)، مقدمه‌‌ای بر توحید و شرک، ویرایش: جهانگیر ولدبیگی، سنندج: نشر ویراستار.
سبحانی، ناصر، (2011م)، خواناسی (خداشناسی)، سلیمانیه: کتابخانه کاک شیخ. 
سبحانی، ناصر، (1360ش)، تفسیر سوره القیامة (فایل صوتی دو ساعت)، سنندج.  
صالحی متعهد، زهرا؛ طلایی، ابراهیم؛ صادق زاده قمیصری، علی رضا، (1393ش)، «گفتگوی تربیتی و اصول و روش‌های آن: واکاوی گفتگوهای تربیتی قرآن»، پژوهش در مسایل تعلیم و تربیت اسلامی، شماره 25، صص141-119.
صدیقی، اسدالله، (1390ش)، گفتگوهای قرآنی (و بگو)، تهران: رواق دانش.
طبرسی، فضل بن حسن، (1375ش)، تفسیر جوامع الجامع، ترجمه: اکبر غفوری؛ احمد امیر شادمهری، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.‏
طباطبایی، محمدحسین، (1374ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: سید محمدباقر موسوى همدانى، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
قرشی بنابی، علیاکبر، (۱۳۷۱ش)، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
محلى، جلال الدین؛ سیوطی، جلال الدین، (1416ق)، تفسیر الجلالین، بیروت: مؤسسه النور للمطبوعات.
مکارم شیرازی، ناصر، (1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
النحلاوی، عبدالرحمن، (1391ش)، گفتگوهای قرآنی با رویکرد تربیتی، ترجمه: ابراهیم مرادی، تهران: احسان.
ولدبیگی، جهانگیر، (1396ش)، ترجمه روان قرآن کریم، قم: انتشارات مترجم.