تناقض‌ نمایی آیات پرسمان گناهکاران در قرآن کریم

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه الهیات دانشگاه پیام نور قم، ایران.

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران.

3 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه پیام نور قم، ایران.

چکیده

بخشی از آیات قرآن کریم به توصیف قیامت و رویدادهای آن از جمله وضعمجرمان در قیامت می‌پردازد. از این میان، آیاتی استنطاق و پرسش از مجرمان و اعمالشان را حتمی می‌انگاردو به تأکید، پرسش از عموم مردم، گناهکاران و حتی فرستادگانالهی را گزارش می‌دهد و پاره‌ای دیگر از آن، بر عدم پرسش از مجرمان و افعال مجرمانه‌شان دلالت دارد. از این‌رو، بین دلالات این دودسته از آیات، ناسازگاری و تناقض (ظاهری) پدیدار شده است. مفسران قرآن کریم کوشیده‌اند با تبیین درستآیات، تناقض یاد شده را مرتفع سازند. عدم توجه به موقعیتمکانی پرسش، اختلاف موضوع پرسش در آیات،توجه نداشتن به شرائط تناقض بین دو گزاره و نهایتاً عدم توجهبه قواعد تفسیر از جمله پاسخ‌هایی است که به این تناقض ظاهری داده شده است. پژوهش حاضر می‌کوشد با بررسی آیات مورد نظر و گونه‌شناسیآیات پرسمان گناهکاران، ضمن بهره‌مندی از قواعد تفسیر، تعدد پرسش‌ها، نفیپرسش حقیقی و اثبات پرسش‌های مجازی و نیز بیان تعدد مواقف در آخرترا تبیین نموده و به تناقض ‌نمایی‌های این دسته آیات قرآنی، پاسخی مستدّل ارائه کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
ابن عطیه اندلسى، عبدالحق (1422ق)،‏ المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: انتشارات دارالکتب العلمیه.
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: انتشارات دارالکتب العلمیة محمد علی بیضون.
ابن منظور، محمد (1410ق)، لسان العرب، بیروت: انتشارات دار الفکر.
انصاف‌پور، غلامرضا (1384)، فرهنگ کامل فارسی، تهران: انتشارات زوّار.
بقلی شیرازی، روزبهان (1388)، عرایس البیان، ترجمه و تحقیق علی بابایی، تهران: انتشارات مولا.
بهرام پور، ابوالفضل (1393)، نسیم حیات، قم: انتشارات هجرت.
ثعلبى نیشابورى، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم (1422)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: انتشارات دار إحیاء التراث العربی.
جرجانی، علی (1421ق)، التعریفات، بیروت: انتشارات دارالکتب العلمیه محمد علی بیضون.
جوادی آملی، عبدالله (1392)، تفسیر تسنیم، قم: انتشارات اسراء.
حقى بروسوى، اسماعیل (بی‌تا)، تفسیر روح البیان، بیروت: انتشارات دارالفکر.
راغب اصفهانی، حسین (1412ق)، مفردات الفاظ قرآن، مصحح: داوودی، صفوان عدنان، بیروت: انتشارات دار الشامیه.
رشید رضا، محمد (1428)، المنار، بیروت: انتشارات دار الفکر.
زحیلی، وهبه (1430)، تفسیر المنیر، دمشق: انتشارات دار الفکر.
زرکشی، محمد (1410ق)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: انتشارات دارالمعرفه.
زمخشرى، محمود (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: انتشارات دارالکتاب العربی.
سها، (1393)، نقد قرآن، ویرایش دوّم، www.azadieiran2.wordpress.com
سید قطب، سید محمد (1387)، فی ضلال القرآن، ترجمه مصطفی خرم دل، تهران: انتشارات احسان.
سیوطی، جلال الدین (1421ق)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: انتشارات دارالکتاب العربی. 
شبر، عبدالله (1431)، الجوهر الثمین، قم: انتشارات ذوی القربی.
شریف لاهیجی، بهاء الدین (1390)، تفسیر شریف لاهیجی، تهران: انتشارات ولایت.
شلتوت، شیخ محمود (1382)، تفسیر قرآن کریم«ده جزء اول قرآن»، ترجمه محمد رضا عطایی، مشهد: انتشارات به نشر
شوکانی، محمدبن علی بن محمد (1429)، فتح القدیر، بیروت: انتشارات ابناء شریف انصاری.
صادقی، محمد (1410)، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات دارالعلم.
طباطبائی، محمد حسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسى، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
فخرالدین رازى، ابوعبدالله (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت:  انتشارات داراحیاء التراث العربى.
فیض کاشانى، ملا محسن (1415ق)، تفسیر الصافى، تهران: انتشارات الصدر.
قرائتی، محسن (1391)، تفسیر نور، تهران: انتشارات مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن.
قرطبی، ابی عبدالله محمد بن احمد الانصاری (1426)، الجامع الاحکام القرآن، بیروت: انتشارات دارالکتب العربی.
کاشانى، ملا فتح الله (1336ش)، تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین، تهران: انتشارات کتابفروشى محمد حسن علمى.
محمد المدرس، عبدالکریم (1435)، مواهب الرحمن، بیروت: انتشارات دار الاحیاء التراث العربی.
معین، محمد (1386)، فرهنگ معین، تهران: انتشارات نامن.
مغنیه، محمد جواد (1392)، تفسیر المبین، تهران: انتشارات شرکت چاپ و نشر بین الملل.
مکارم شیرازی، ناصر (1390)، تفسیر نمونه، تهران: انتشارات اسلامیه.
میبدی، رشید الدین (1371)، کشف الاسرار و عدۀ الابرار، تهران: انتشارات امیر کبیر.
ولایتی، مریم (1397)، «نقد دیدگاه فایرستون درباره ناسازگاری در آموزه‌های قرآنی جهاد»، مطالعات قرآن و حدیث، دوره 11، شماره2.