تأثیر فرا هنجاری‌های لفظی بر ترجمه و تفسیر واژگان قرآنی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، پردیس ایزدپناه، یاسوج، ایران.

چکیده

هم‌آوایی و تناسب موزون پایان بندهای آیات، یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد نظم‌آهنگ و حفظ موسیقیای قرآن کریم است. دانشمندان بلاغت این مناسب‌سازی را با عنوان تناسب فواصل و یا فواصل رئوس آیات می‌شناسند و معتقدند پایبندی به آن مستلزم جابه‌جایی اجزاء جمله و یا ساختارشکنی‌هایی در ظاهر لفظ است. طبیعتاً این تغییرات ظاهری که در اینجا به فراهنجاری لفظی تعبیر شده، ممکن است برداشت‌های متفاوتی از معنی و مفهوم واژگان را به دنبال داشته باشد. این نوشتار برای شناخت این سوء برداشت‌ها و در راستای یافتن پاسخی به این پرسش است که فرا هنجاری‌های لفظی چه تأثیری بر ترجمه و تفسیر واژگان قرآنی دارند؟ به همین خاطر، پس از یافتن تعدادی از مصادیق متأثر از این قاعده بدیع، در تلاش است به روش انتقادی - تحلیلی و با تکیه بر اصل معنایی و سیاق آیات، آن واژگان را مورد واکاوی قرار دهد تا به معنایی موافق با بافت و ساختار سوره برسد. در نهایت به این نتیجه می‌توان رسید که برخلاف دیدگاه مشهور، الفاظ «تَدلّی» به معنای فهم و آگاهی است و «أُقِّتَت» بر محدود شدن فرستادگان اشاره دارد و قید «الْأُولى» به معنای گذشته است که صرفاً به سبب ایجاد تناسب در کنار لفظ «عاد» آمده است و همچنین مقصود از واژه «إلْ‏یاسین» را شخص الیاس نبی می‌توان پنداشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
آخوندی، علی‌اصغر، (1399ش)، «بازسامانی دیدگاه‌ها و گونه‌های ساختارشکنی لفظی و ادبی در فواصل قرآن»، پژوهش‌های ادبی قرآنی، سال 8، شمارة 3.
آلوسى، سید محمود، (1415ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه.
آیتى، عبد المحمد، (1374ش)، ترجمه قرآن، تهران: انتشارات سروش‏.‏
ابن ‌‌عاشور، محمد ‌‌بن ‌‌طاهر، (1420ق)، التحریر و التنویر، بیروت: موسسه التاریخ‏.
‏ابن ­منظور، محمد بن مکرم، (1405ق)، لسان العرب، قم: نشر ادب الحوزة.
ابن هائم، شهاب‌الدین احمد بن محمد، (1423ق)، التبیان فى تفسیر غریب القرآن، بیروت: دار الغرب الإسلامی‏.
ابن فارس، احمد بن زکریا، (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، به کوشش عبدالسلام محمد، قم: دفتر تبلیغات.
انصاریان، حسین، (1383ش)، ترجمه قرآن، قم: انتشارات اسوه.
برزى، اصغر، (1382ش)، ترجمه قرآن، ‏تهران: ‏بنیاد قرآن‏.
بیضاوى، عبدالله بن عمر، (1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
ثعلبى نیشابورى، ابواسحاق احمد بن ابراهیم‏، (1422ق)‏، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
حسن، عباس، (1367ش)، النحو الوافی، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
خرقانی، حسن، (1396ش)، «عوامل پدیدآورندۀ ضرب‌آهنگ در قرآن»، پژوهشهای قرآنی، دوره 22، شماره 84، ص4-27.
خرقانی، حسن، (1390ش)، «فرا هنجاری‌های ادبی در فواصل آیات و تفسیرهای زیباشناسانه و معناشناسانۀ آن»، مطالعات اسلامی: علوم قرآن و حدیث، شماره 87، ص109-136.
رازى، فخرالدین ابوعبدالله محمد ‌‌بن‌‌ عمر، (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار الاحیاء التراث العربى.
راغب اصفهانی، حسین‌ بن ‌محمد، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار العلم.
رضایى اصفهانى، محمدعلى و همکاران، (1383ش)، ترجمه قرآن، قم: موسسه تحقیقاتى فرهنگى دارالذکر.
زرکشی، ب‍درال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ل‍ه، (1387ش)، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.
زمخشرى، محمود‌‌ بن‌‌ عمر، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
سیوطی، جلال‌الدین، (1421ق)، الاتقان فی علوم القرآن، تحقیق فوّاز احمد زمرلی، بیروت: دارالکتاب العربی.
شریف، بابک؛ بهرامی، فاطمه، (1395ش)، «اعجاز موسیقایی قرآن در آیینة عبارت‌های موزون عروضی»، پژوهش‌های ادبی قرآنی، سال 4، شماره 3.
طاهرى قزوینى، علی‌اکبر، (1380ش)، ترجمه قرآن، تهران:‏ انتشارات قلم.
طباطبایی، محمدرضا، (1373 ش)، صرف ساده، قم: دار العلم.
طباطبائی، سید محمدحسین، (1417 ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
طبرسى، فضل بن حسن، (1372ش)، مجمع ‌البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طبرى، ابوجعفر محمد بن جریر، (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.
طوسى، محمد‌‌ بن ‌‌حسن‏، (1367ش)، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
عکبرى، عبدالله بن الحسین، (1424ق)،‏ التبیان فى اعراب القرآن، عمان: بیت الافکار الدولیه.
فراء، أبو زکریا یحیى بن زیاد، (بی‌تا)، معانی القرآن، مصر: دار المصریة للتألیف و الترجمه.
فراهیدى، خلیل بن أحمد، (1410ق)، کتاب العین‏، قم: نشر هجرت‏.
فیض کاشانى، ملا محسن، (1415ق)، تفسیر الصافى، تهران: انتشارات الصدر.
قرطبی، محمد بن احمد، (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
گرمارودى، سید على، (1384ش)، ترجمه قرآن، تهران:‏ انتشارات قدیانى.
مشکینى، على، (1381ش)، ترجمه قرآن، قم: الهادى.
مصطفوى، حسن، (1368ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
معرفت، محمدهادی، (1386ش)، التمهید فی علوم القرآن، قم: موسسه تمهید، ذوی القربی.
مکارم شیرازى، ناصر و همکاران، (1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مکارم شیرازى، ناصر، (1373ش)، ترجمه قرآن، قم: دارالقرآن الکریم.‏