تبارشناسی واژه «روح» در زبان های سامی با تأکید بر کاربردهای آن در قرآن کریم و عهدین

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آیت الله بروجردی(ره)، بروجرد، ایران

2 دانشیار گروه علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، شیراز، ایران.

10.30497/qhs.2023.244270.3739

چکیده

واژه­ی «روح» به دلیل ارتباط با عالم غیب، امر خلقت، نزول و دریافت وحی و حقیقت وجودی انسان، یکی از کلمات مهم در قرآن کریم و روایات اسلامی به شمار می­آید. وسعت کاربرد و چند معنایی کلمه «روح» در زبان­های آفروآسیایی و در کتب عهدین موجب می­گردد که سیر تاریخی تطور معنایی این کلمه بررسی و با کاربرد آن در قرآن کریم مورد مقایسه قرار گیرد. در این پژوهش به روش زبان­شناسی تاریخی ـ تطبیقی به بررسی ریشه این واژه در زبان­های سامی و در متون عهد­ عتیق و جدید پرداخته ­شده، مصادیق و وسعت کاربرد آن­ با ادبیات جاهلی و قرآن­کریم مقایسه شده ­است. نتیجه پژوهش از سامی بودن اصل این واژه حکایت دارد چرا که در سه زبان عبری، سریانی و عربی با ساختاری تقریبا مشابه و معانی یکسان آمده ­است. اصل معنای این کلمه «جریان و وزیدن» است که در آن دو عنصر مهم «عامل حیات بودن» و «نشأت از یک مبدأ» نهفته بوده که با نزول قرآن­ کریم و سپس اتصال صفت «القُدُس» به آن، دامنه­ی معنایی این واژه محدود شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
عهد عتیق، کتاب های شریعت (تورات)، (۱۳۹۳ش)، ترجمه: پیروز سیار، تهران: هرمس.
عهد عتیق، کتاب­های تاریخ، (۱۳۹۷ش)، ترجمه: پیروز سیار، تهران: نشر نی.
عهد جدید بر اساس کتاب مقدس اورشلیم، (۱۳۹۷ش)، ترجمه: پیروز سیار، تهران: نشر نی.
آشتیانی، سید جعفر، (۱۳۸۹)، روح در قرآن و عهدین، (پایان نامه کارشناسی ارشد)، قم: دانشکده اصول الدین.
ابن فارس، احمد، (۱۳۹۹ق)، معجم مقاییس اللغة، بیروت: دار الفکر.
ابن منظور، محمد بن مکرم‏، (۱۴۱۴ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
ازهری، محمد بن احمد، (۱۴۲۱ق)، تهذیب اللغه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
اعشی، میمون بن قیس، (۲۰۱۰م)، دیوان شعر، تحقیق محمود ابراهیم محمد الرضوانی، دوحه: وزاره الثقافه و الفنون والتراث.
امرؤالقیس، (۱۴۲۵ق)، دیوان شعر، شرح: عبدالرحمن المصطاوی، بیروت: دار المعرفه.
جفری، آرتور، (۱۳۸۶ش)، واژگان دخیل در قرآن، تهران: انتشارات توس.
حویزی، عبد علی بن جمعه، (۱۴۱۵ق)، تفسیر نورالثقلین، قم، اسماعیلیان.
راغب اصفهانى، حسین، (۱۴۱۲ق)، مفردات الفاظ القرآن، دمشق: دار القلم.
زمخشری، محمود، (بی تا)، اساس البلاغه، بیروت: دار صادر.
سجادی ­زاده، سید عبدالمناف، (۱۳۹۸)، بررسی تطبیقی روح در قرآن و عهدین، تهران: نشر سنجش و دانش.
سمؤال، (۱۴۱۶ق)، دیوان شعر، محقق: واضح الصمد، بیروت: دار الجیل.
شاکر، محمدکاظم، (۱۳۷۸)، تفسیری از «روح»، پژوهش­های فلسفی کلامی، شماره2، صص ۲۱-۷.
طباطبایی، محمد حسین، (۱۳۷۴ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: سید محمد باقر موسوى همدانى، ، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه.
طباطبایى، محمدحسین، (۱۳۷۲ش)،  المیزان فى تفسیر القرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
طبرسی، فضل بن حسن، (۱۳۷۲ش)، مجمع البیان، تهران: ناصر خسرو.
طرفه بن عبد، (۱۴۲۳ق)، دیوان شعر، بیروت: دار الکتب العلمیه.
عنتره بن شداد، (۱۴۲۵ق)، دیوان شعر، بیروت:  دار المعرفه.
فخر رازی، محمد بن عمر، (۱۴۲۰ق)، تفسیر کبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل ابن احمد، (۱۴۰۸ق)، کتاب العین، بیروت: موسسه اعلمی للمطبوعات.
فقهی زاده، عبدالهادی؛ پهلوان، منصور؛ روحی دهکردی، مجید، (۱۳۹۱ش)، «ویژگی­های روح (موضوع آیه و یسالونک عن الروح) از دیدگاه قرآن و روایات»، پژوهش­های قرآن و حدیث، شماره ۴۵، صص ۱۴۲-۱۱۷.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، (۱۴۱۵ق)،  قاموس المحیط، بیروت: دارالکتب العلمیه.
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، (۱۴۰۷ق)، الکافی، تهران:‏ دار الکتب الإسلامیة.
مصطفوى، حسن، (۱۳۶۸ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
مکارم شیرازی، ناصر، (۱۳۷۱ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
منَّا، یعقوب؛ اوجین، المطران،(1975م)، قاموس کلدانی عربی، بیروت: منشورات مرکز بابل.
نوری افشان، مهدی؛ خوش­منش، ابوالفضل، (۱۴۰۰ش)، پژوهش­های قرآن و حدیث، شماره۵۴، صص ۵۴۷-۵۲۷.
Bar Bahlule, Hassan.(1788). Lexicon Syricum ,Paris: republic typograph, Lexicon Syricum, Divid Michalis.
Britanika, Encyclopedia  Britanika, Inc, USA,1995.
Brockelmann, Carolo,(1928). Lexicon Syricum, Halis Saxonum, Sumptibus Max Niemeyer, Emendata.
Costas, louis,s.j.(2002). dictionnaire syriaqus- francais, syriac-english dictionary, Beyrouth: dar el-machreq.
Klein, Ernest.(1987). A Comprehensive Etymological Dictionary of the Hebrew Language for Readers of English, Carta: The University of Haifa.
Fitzmyer, Joseph  A. (1979). “The Phases of the Aramaic Language,” in A Wandering Aramean: Collected Aramaic Essays (SBLMS 25; Missoula, Mont: Scholars Press, 1979.
Margoliouth, MRS.(1903). A Compendius syriac of R.payne Smith, Oxford at the clarendon press.
Oleary, D. L. (1923), Comparative Grammar of the Semitic Languages, London: Kegan Paul.
Stanley E. Porter.(1991). The Language of the New Testament: Classic Essays Sheffield: Sheffield Academic Press, 1991.
Gesenius, William.(1882). A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, Boston: Houghton Mifflin Harcourt.
Jennings, William.(1926). Lexicon to the Syriac New Testament, oxford, at the clarendon press.
 Zammit. Martin R. A.(2002). Comparative Lexical Study of Qur'anic Arabi, Leiden, Brill.
http://qbible.com/hebrew-old-testament
https://www.dukhrana.com/peshitta