مطالعات قرآن و حدیث
پیوند ریشه‌شناسی با قرائات و تفسیر قرآن: پژوهش موردی «بادی الرأی» در هود: 27
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسنده
گروه آموزشی علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران/ کرج، ایران
چکیده
چگونگی قرائت همزه از مسائل تأثیرگذار بر اختلاف قرائات قرآن است که بیشتر در اصول قرائات و گاه در فرش الحروف رخ می‌نماید. یکی از نمونه‌هایی که اثر تفاوت واژگانی، و به‌ویژه ریشه‌شناختیِ، واژه‌های مهموز بر اختلاف قرائات را نشان می‌دهد کلمۀ «بادی» در عبارت «بادی الرای» در هود: 27 است. ابو عمرو بصری «بادِئَ» را با همزه خوانده اما دیگر قاریان بی همزه، «بادِیَ» خوانده‌اند. شارحان قرائات این اختلاف را به ریشه‌شناسی واژه بازگردانده، قرائت «بادِئَ» را بیانگر ریشۀ مهموز (ب‌ـ‌د‌ـ‌ء) و «بادِیَ» را بیانگر ریشۀ ناقص (ب‌ـ‌د‌ـ‌و) دانسته‌اند؛ هرچند این احتمال را هم داده‌اند که قرائت «بادِیَ» همچنان برگرفته از ریشۀ مهموز باشد که «همزۀ مفتوح ماقبل مکسور» به یاء ابدال شده است. مسألۀ پژوهش این است که آیا توجیه ریشه‌شناختی که در بیان شارحان قرائات آمده پیشینی است، یعنی قاریان به دلیل اختلاف در ریشه‌شناسی مهموز یا ناقص کلمه را با همزه یا بی همزه قرائت کرده‌اند، یا این توجیه پسینی است و عالمان برای توجیه این دو قرائت به توجیه صرفی و ریشه‌شناختی دست یازیده‌اند حال‌آنکه اختلاف قرائت صرفاً آوایی است و یک کلمۀ مهموز با ادای کامل (تحقیق) همزه یا با تخفیف همزه قرائت می‌شود. بررسی دیدگاه‌های مفسران متقدم نشان می‌دهد که برخی اساساً قرائت ابو عمرو را نپذیرفته‌اند و برخی دیگر تلاش کرده‌اند آن را به هر شیوۀ ممکن به تفسیری کهن بازگردانند که نزد بیشتر مفسران پذیرفته‌تر بوده و آن را برگرفته از «بدو»، به معنای آشکار شدن، می‌دانند. تلاشی معکوس در بیان برخی شارحان قرائات دیده می‌شود که هر دو قرائت را به یک معنا و برگرفته از «ابتداء»، یعنی آغاز امر، و مسأله را از سنخ اصول قرائات می‌دانند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
)